"Historikisht valanidhi është një bashkudhëtar i mirë dhe i qëndrueshëm i njeriut. Ka mbështetur blegtorinë me frutat dhe gjethet. Në kohë të vështira urie, lufte, frutin e saj e kanë ngrenë dhe njerezit. Fruti duke e përpunuar, bëhet një miell i pranueshëm për gatimin e bukës. Bile dhe sot ka krahina në Greqi, Itali, Spanjë..që ruhet kjo traditë, duke terhequr dhe shumë turist dhe vizitor."
Ndryshimet klimaterike të vitëve të fundit janë shumë shqetësuese ! Vitet 2015- 2018, ishin vitet me të nxehta që janë rregjistruar ndonjëherë në këto 100 vitet e fundit. Përiudha e thatësirës në rajonin e Vlorës dhe në gjithë bregdetin tonë, zgjat mbi tre muaj. Me ngrohjen globale, situata e zjarrëve do të vështirësohet akoma me shumë. Kësaj tendence globale nuk mund t’i shmangëmi. E kemi krijuar vetë dhe do të shijojmë pasojat dhe hakmarrjen e natyrës. Për zbutjen e pasojave, kemi në dorë të përcaktojmë me përgjegjësi një serë masash komplekse. Krahas masave ndërgjegjësuese, parandaluese, për mbrojtjen e pyjeve nga zjarri, duhet të organizojmë me mirë punën për rehabilitimin e sipërfaqëve të djegura dhe mbjelljet e objekteve të reja.
Nga monitorimi gjatë këtyre viteve të sipërfaqëve të djegura, apo atyre të përshkuara nga zjarri, dalin disa konkluzione që duhen vlerësuar: Ne si ekspert kemi për detyrë të themi mendimet dhe sugjërimet tona, dhe qeveritaret qëndror apo vëndor, e kanë për detyrë të degjojnë zerin tonë.
Pyjet me pisha, me dafina, me qarr, bulger..,objektet e pyllëzuara me këto lloje, pyjet ku nënpylli është kryesisht me prall, cfakë, sherbelë, shqope, ullastër, gjeshtër.. nuk u rrezistuan zjarrëve të rëna. Zjarri në këto mjedise i gjen të gjitha kushtet, të gjitha elementet që e stimulojnë dhe e favorizojnë, si nxehtësinë, oksigjenin dhe lendën djegëse. Zjarri në këto lloje gjen kushte ideale, dhe ecen me shpejtësi rreth 15 herë me shumë se në mjediset e tjera, duke e shkatërruar plotësisht pyllin, ose duke e dëmtuar atë shumë rëndë.
Tjetër pamje kemi në pyjet me lloje të tjera të lisit, me valanidh, ilqe, apo në masivet më shkurre të koçimarës. Këto e kanë përballuar me zjarrin e rënë. Në shekuj këto masive me këto lloje, kanë bashkëjetuar me zjarrin dhe kanë vazhduar ciklin jetësor pa shumë probleme serioze.
Valanidhi si lloj drunor është akoma me befasues. Masivet me këtë lloj pothuaj nuk kanë patur probleme serioze. Mbjellja e tij me fara ose fidana, do të jetë një zgjidhje shumë e mirë. Kemi vite që edhe ne pylltaret e kemi braktisur këtë lloj, pa përmendur këtu braktisjen totale të pyjeve pas vitëve dymijë.
Pse sugjerojmë valanidhin, apo bungën, bungëbutën, rrënjen :
Levorja e valanidhit është e trashë, është një mburojë e vertet dhe digjet me shumë vështirësi. Kjo veçori kufizon shumë fuqinë e zjarrëve, duke përjashtuar këtu masivet e reja që nuk kanë formuar akoma mirë levoren e trashë.
Në shekuj blegtorët i kanë djegur këto masive, dhe valanidhi ka mbijetuar me sukses. Masivi i pishave është shkatërruar plotësisht.
Realizon një ekuilibër përfekt midis zhvillimit dhe mbrojtjes se vetës. Mekanizmat e tij punojnë me energji të plotë, dhe realizon mirë proçesin e fotosintezës.
Valanidhi ofron dhe shumë sherbime të tjera. Eshtë nga fletoret që përmirëson shumë klimen, pasuron biodiversitetin, dhe mund të mbillet lehtësisht në gjithë zonën e tij. Bashkë me hidhëzen, bajamen..përshtatet shumë mirë në mjedise tepër shkëmbore dhe me thatësirë të tejzgjatur. Krejt rajoni i Vlorës ka kushte ideale për kultivimin e tij dhe jo me kot quhet dhe Querqus valona.
Me sistemin e tij rrënjor të fuqishëm, veçohet nga llojët e tjera si me i miri në grumbullimin e ujit, që është simboli i jetës për të gjitha krijesat.
Transpiracioni i masiveve pyjore me valanidh është mjaft dinamik, shton lagështiren atmosferike në mjediset perreth, duke ndihmuar kështu në sjelljen e shirave.
Krijon kushte për biodiversitet të pasur, larmi drurësh dhe shkurrësh. Pas disa vitesh në këto masive shikon dhe ndesh banorë të rinj që bashkëjetojnë dhe ndihmojnë njeri-tjetrin. Dallon panjën, lofatën, frashërin, rrënjen, ilqen, bajamen, goricen, ullastren..
Me renjen e gjethëve, degëzave, levorës, frutave, zhguallit..përmirëson tokën dhe krijon një shtrat me legushë të pasur dhe të favorshme për instalimin e jetës se re. Halorët nuk e kanë këtë veçori. Acidifikimi i tokës nga halat, djeg dhe shkatërron tokën, e varfëron shumë dhe nuk instalohen banorë të rinj, ose instalohen shumë pak.
Nga monitorimet, edhe atje ku janë djegur drurët e valanidhit , rrjedhojë e pranisë se madhe të lëndes djegëse, shkurrëve, ku zjarri ka patur përqëndrim për mbi dhjetë orë, masivi ka mundur të mbijetojë. Sistemi rrënjor i tij i thellë nuk digjet nga zjarri, ato kanë jetë, dhe me renjen e shirave të para të vjeshtes dhe pranverës dalin llastarë të rinj. Pra nuk lind nëvoja që të rihabilitohet me investime të reja, kjo realizohet natyralisht. Sipërfaqet e djegura me valanidh, po të lihen të qeta dhe të mbrohen nga kullotja, rihabilitohen shumë shpejt.
Në një botë që gjithmonë ndryshon, është nga llojët e “mënçur”, të guximshëm, që përshtatën shumë mirë ndryshimëve. Semundjet dhe parazitet, e kanë vështirë t’i gjejnë pika të dobëta. Ekzistenca e taninit i tmerron kundërshtarët dhe parazitët, dhe preket shumë pak krahasimisht nga të tjerat. E akuzojnë, bile dhe pylltarë, se valanidhi rritet avash, por kjo nuk është e vertet. Duke bërë krahasimin me pishat e se njëjtës moshë, valanidhi ka 2-3 fishin e përmasave ( biomases).
Historikisht valanidhi është një bashkudhëtar i mirë dhe i qëndrueshëm i njeriut. Ka mbështetur blegtorinë me frutat dhe gjethet. Në kohë të vështira urie, lufte, frutin e saj e kanë ngrenë dhe njerezit. Fruti duke e përpunuar, bëhet një miell i pranueshëm për gatimin e bukës. Bile dhe sot ka krahina në Greqi, Itali, Spanjë..që ruhet kjo traditë, duke terhequr dhe shumë turist dhe vizitor.
Tanini i saj, sidomos i zhguallit që ka mbi 40 % , deri ne vitet 70-të ndihmonte njeriun në regjën e lekurëve. Historikisht njeriu e vleresonte njëlloj si pemën e ullirit.
Pyjet shekullorë të valanidhit në Butrint, Mile, Himarë..i kanë shfrytëzuar italianet për ndertimin e anijëve. Para shpikjes se çimentos, druri i valanidhit ishte nga llojët me të preferuara për njeriun, për ndertimin e çative të shtëpive, dyshemeve.
Fuçitë e veres, të djathit, të bëra nga druri i valanidhit, janë nga me të mirat dhe të pa konkurueshme. Kishat, tempujt, manastiret, ndertohen nga druri i bekuar i valanidhit. Në rrënjet e tij që funksionojnë si depozitë uji , instalohen dhe rriten në harmoni të plotë kërpudhat (tartufi), aq i çmuar.
Që të kemi sukses në pyllëzimin e objektëve me valanidh duhet të kemi parasysh:
Farat duhet të grumbullohen nga 20 shtatori deri në nëntor, duke zgjedhurdrurë të mirë faror, dhe mbillën menjëherë. Fara është e domosdoshme që të mbulohet me një shtresë humusi deri 2-4 cm.
Drurët e djegura, është mirë që të mos priten, përjashtime bëjnë ato që priten për sistemimin e mjedisit, krijimin e brezave kunder gërryerjeve. Drurët e djegura krijojnë hije në muajt e thatësirës, dhe mbrojnë tokën nga gërryerja.
Objektet dhe sipërfaqët e mbjella me valanidh, duhen mbrojtur nga kullotja, të pakten për dhjetë vjet. Pas dhjetë vjeteve lejohet kullotja me lopë dhe dele dhe jo me dhi. Lopet dhe delet jetojnë në harmoni të plotë me valanidhin, ato pastrojnë mjedisin nga barërat, pra eleminojnë lënden djegëse, pleherojnë mjedisin dhe ndihmojnë në rritjen e drurëve. Kullotja me lopë dhe dele duhet të bëhet vetëm për gjashtë muaj dhe gjashtë muaj të lihet pushim.
Këto ishin disa probleme që mendova t’i ndaj për bashkëbisedim me koleget e mi pylltarë !
No comments:
Post a Comment