(Analize në një kohë kur akoma ekzistonte shpresa e ringjalljes
së kujdesimit për tokën shqiptare)
nga Ing. Haki KOLA - Tiranë
Toka
është djepi i jetës së kombit, që të parët tonë na mësuan ta thërrasim mëmëdhe.
Ne ushqehemi me atë që prodhon toka. Vendit tonë të vogël e të brishtë, i ka
mbetur pak tokë e shumë shkëmbenj. Në
dhjetëvjeçarët e fundit, toka shqiptare e
ka dhënë sinjalin sos, nga papërgjeshmëria e banorëve të saj. Pylli është
prerë e riprerë, djegur e ridjegur, kullotur
e mbikullotur derisa sa në shumë vende i është zbuluar shkëmbi. Rrafshinat,
kodrat e ujëmbledhësit i ka mbuluar betoni. Ky realitet nuk është pranuar nga institucionet shtetërore.
Pyllprerësit njëvjeçar sapo janë
dekoruar duke marrë mandate 10 vjeçar për prerje. Institucione të shtetit me
ekspertë e dijetarë të mjedisit, natyrës, pyllit, kullotës e librave që nuk u
tregojnë taksa paguesve te tyre se sa
pjesë e vendit digjet, përmbytet, pritet, gërmohet e betonizohet, se sa pyll e tokë humbet, nga frika se i mbetet hatri
padronit, duket se janë prodhuar e punësuar me bollëk. Ata flasin e bëjnë libra
për ekosistemin e përbërësit e tij, por
nuk tregojnë as për hallet e tokës e as për shërimin. Toka është një organizëm.
Pjesët e saj ashtu si gjymtyrët e organizmit tonë janë të ndërlidhura me njëra
tjetrën. Komunitetet rurale kanë bërë rrugë të gjatë si pjesë e këtij
eskosistemi. Ata trashëgojnë, nga dijet e krijuara nga praktika jetësore e gjeneratave parardhëse, njohuri mbi tokën ku organizojnë jetën, si në
fermën bujqësore ashtu edhe kur i drejtohen krastës, djerrinës, ograjës,
kojrijes, zabelit, hamallës apo prozhmes e kashnjetit, pyllit e kullotës. Këto
dije shumë herë nuk pranohen nga ekspertët e institucioneve, e nuk përdoren kur
hartohen politika e ligje për raportet e komunitetit me tokën . Nëse skuadra që përgatitet të marrë nën
menaxhim vendin , do e marrë në konsideratë thirrjen sos të tokës, indikatori i parë duhet të ishte që të
pranonte problematikën, të konsultohej me organizma ndërkombetare e bashke me
ta ndërtonte një strategji kujdesimi, për tokën tonë, asetin pothuaj përjetësisht
të braktisur. Ky do të ishte indikacion
i fillimit të ndryshimit te institucioneve si dhe të hapjes së rrugës për zgjidhje. Një etikë për
tokën do te reflektohej më pas si sinjal
që koshienca ekologjike e shtetit tonë po zgjohet, dhe po e njeh dhe delegon tek komuniteti ku e ka vendin, kujdesin
dhe përgjegjësinë për kurimin e mëmëdheut.
Toka
pyjore vleresohet nga shkencëtarët si
një thesar biologjik e ekologjik, e njëkohësisht si një mister dhe enigmë, në të cilën shkenca deri më tani
ka zbuluar një fraksion gati të pakonsiderueshëm. Bakteriet e këpurdhat që e
popullojnë, të padukshme për syrin e njeriut,
janë motorri i tokës normale pyjore,
dhe i duhen tokës aq sa i duhet pyllit prania e drurëve për të mbajtur emrin
pyll. Si trup i gjallë, ajo komunikon, jep e merr, shëndoshet e dobësohet, përjeton
lindjen, sëmundjen deri dhe vdekjen, në mvartësi të rrethanave të
vendndodhjes e trajtimit që i nënshtrohet.
Shëndetësimi
përbën pikërisht trajtimin apo regjimin që i duhet tokës tokës sonë për të
filluar ripërtëritijen apo rilindjen e shtresës së saj të sipërme, mbulesës së saj të gjallë e
pjellore, që është prerë djegur e sakatosur barabarisht vecanerisht ne 20 vitet
qe lidhin fundfillimin e shekujve. Ajo
nuk ka bimë, e ka humbur humusin, nuk e mban dot vehten, e as nuk i ruan dot
nga mbushja rezervuarët e hidrocentraleve, rrugët, kanalet e tokën bujqësore të
rrafshines. Nga ushqyese e strehuese, ashtu sic është katandisur, në rrethana
të ndryshme të motit shëndrrohet në përmbytëse e kërcënuese.
Edhe
kjo na u desh në këtë rrënim ekonomik, po sa është kosotoja e ringjalljes do
pyesë dikush?? Askush nuk ka pse të trëmbet
e ta heqë nga prioritetet e para. Nuk ka vend për panik. Toka është e bekuar.
Ajo kontribuon edhe kur është në kurim. Punëson njerëzit. Rrit bimë. Strehon
kafshë. Pastron e freskon ajrin. Shton ujin. Nëse bazohet në strategji e
projekt të mençur, puna për kujdesim e
kurim të tokës, nga banorët lokal, konsiderohet si shërbim global mjedisor dhe
shpërblehet. Angazhimi dhe dhënia e kësaj përgjegjësie për të realizuar shërbime
mjedisore kuruese, do të ishte sinjali i parë i shpresës së dashuria për tokën do të rilindë. Siç e
thoshte Albert Ajnshtajn: Ne
nuk mund të gjejmë zgjidhje për problemet e rëndësishme me të cilat ndeshemi,
me të njëjtin nivel të menduari që neve kishim kur i krijuam këto problem. Kjo nuk është e vështirë të
rikonfirmohet nëse do u referohemi mediave
të kryeqytetit apo mentalitetit sundues të administratës e burokracisë
shtetërore. Gjeneratat të cilave
historia iu dha shansin të bëjënë ndryshimin e madh të sistemit shoqëror në
Shqipëri, ishin të mbrujtura me idetë komuniste, që dijet e komuniteteve në
raport me tokën, apo rregullat e sistemuara në kanune, futen sipas ideologjisë
komunite tek “ të prapambeturat” e duhen
luftuar, orientimi komunist që toka është e shtetit, dhe vetëm ai mund të marrë
vendime për kujdesjen ndaj saj, në këta 27 vjet e ka thelluar braktisjen e tokës
tonë e të dashuruarit me imazhin.
Praktika e ruajtjes duhet gjetur e duhet marrë tek bindja
se cfarë është e rregullt nga
pikpamja estetike dhe etike, dhe cfarë është
për mbarë nga pikpamja ekonomike. Një gjë është e rregullt vetëm kur
tenton të ruajë integritetin, stabilitetin dhe bukurinë e ekosistemit. Ekosistemi përfaqëson si token ashtu edhe ajrin, ujrat, faunën e
florën, pejsazhin, por edhe vetekomunitetin njerëzor.
Vetëm kështu do të
fillojmë të ndërgjegjësohemi: ideja e
përdorimit të arsyeshëm human, është e pranueshme dhe shpërblehet, qoftë
edhe vetëm për aq
sa nuk u u shkatërron kushtet jetësore banoreve apo organizmave te tjera
të tokës. E perkthyer në gjuhën e teorisë se ekonomisë, vete ekosistemi me përbërësit e tij mund të përshkruhen si
kapital i cili sjell një pako te shërbimeve për komunitetin e familjet përbërëse,
disa prej të cilave janë të ndara dhe të inkorporuara në produkte, grumbulluar
dhe / ose të konsumuar. Shërbime të tjera publike janë mallrat apo shërbime që japin
përfitim të përbashkët në mjedisin e përmirësuar dhe mirëqenien e komunitetit.
Të gjitha së bashku, këto shërbime mjedisore mvaren nga aftësite ripërtëritese aktuale
të kapitalit të ekosistemit, rezultateve
qe arrihen në shtimin e këtij kapitali në raport me konsumin e shërbimeve të ekosistemit.
Partnerët
tanë ndërkombetarë, si Banka Botërore, Agjencia Suedese per Zhvillim Nderkombetar
po e asistojnë Shqipërinë në identifikimin dhe zbatimin e nje projekti, i cili
do të bazohet pikërisht në pagesat për shërbime mjedisore, apo e thënë me fjalë
të tjera, për të krijuar modelin se si duhen organizuar e mbeshtetur
kujdestaret e ngjalljes së tokës e të mbuleses së saj. Suksesi i këtij projekti
tepër strategjik për ringjalljen e tokës, mvaret së tepërmi se si do të ndërtohet kuadri politik e ligjor për të drejtat që do kenë komunitet për tokat. Harmonizimi i politikave
mbeshtese si dhe definimi i saktë i të drejtave e detyrimeve të përdorimit apo
të pronesise, janë guri i themelit. Çdo progres e sukses i mundëson projektit shtrirjen
e mëtejshme territoriale, shtimin e pjesëmarresve (punësim) dhe kontribuesve në
këtë projekt. Suksesi mundëson shtim të kontributit të donatorëve ndërkombetar,
të cilët janë në ethet e gjetjes së një model të trajtimit te ekosistemit për të
përballuar sfidat e afërta të ndryshimeve klimatike. Relievi, raportet fushë
kodër mal, e statusi aktual i tokës e veshjes së saj, si dhe potencialit për
ndryshim shumë të shpejtë në Shqipëri, përbëjnë
një shans të papërsëritshëm demonstrimi. Shqipëria mund të paguhet për kontribut për
ruajtje te tokës, detit, ujit, kontribut në pakësim të gazit karbonik në natyre
e shtim të biodiversitetit. Demostrimi i suksesit hap rrugë shtimit të eko
turizimit. Përfaqësues të skuadrës në pritje për menaxhim të shtetit
shqiptar, mund të organizojnë diskutime paraprake për këtë projekt që është në zhvillim. Kjo i mundësosn kësaj skuadre te
shpresës që këtë problem shumë të madh kombëtar, ta kthejë nga problem në zgjidhje, në një burim punësimi e ta ardhurash, që
vijnë nga ringjallja e tokës shqiptare.
No comments:
Post a Comment