NGA KUJTIMET E SKORESË

- Në korrikun e vitit të largët 1968 -

nga: Petro  MEJDI

Rafina, Greqi

Petro MEJDI

--Fragmente nga proza e gjatë "Ξυπόλυτος στα αγκάθια - Ματομενα μάτια ποδαριον" -- " Zbathur mbi gjëmba - Çoke të gjakosura këmbësh " --

Ku tregohet :

Bari për dy ditë në kopenë e dhive të kooperativës, shkelmi i kalit në ballë që në mëngjesin e parë, dëbimi nga kopeja, dhe HISTORIA e përpjekjes së dështuar për arratisjen në Greqi i një çifti skorjadhitësh të sapo martuar, e cila ka lidhje dhe me shkelmin e kalit mbi ballin tim.

Prolog 

Më thiri dikush se më kërkonte Ngjeloja, brigadieri i fshatit. Duke shkuar për në qëndër pëshpërita gati më zë: Μονον στα Πατουλια, στα γιδια, να μην με στιλή!
-- Vetëm në Patulia, tek dhitë, të mos më dërgojë!

Ai po vinte drejt shtëpisë tonë. Kjo më la të kuptoj, se do të më çonte me ndonjë " mision". Po ku ta fantazoja atë që më tha: Θα πας στην Παρά στα Πατούλια, στα γιδια για μερικές μέρες.
- Εμενα βρικες , i them.
 - Αυτη τη φορά δεν θέλω γκρινια. Θα πας στη θέση του Παντό Τελιου, πέθανε ο Βάγιος στο ρεπαρτι, στο Δυραχειο. –
- Do shkosh në Para, në Patula, tek dhitë.
- Mua gjete?!
- Këtë rradhë nuk dua grindje. Do shkosh në vënd të Pando Telos, i vdiq vëllai, Vajua, në repartin ku shërbente, në Durrës.
Nuk kisha si t'i kundërshtoja. Ishte një rast i veçantë, bile kishte ndodhur në ushtri. Pastaj doja që ta kisha mirë me brigadierin, që të mos humbisja "vendin e punës", u çoja bukën traktoristëve, një punë e gjetur si me mik për mua, për të ecur nuk e kisha problem, isha dhe jam këmbëshpejtë, rëndësi kishte për mua që në mbremje të isha në fshat, nuk doja të humbisja emisionet e Radio Tiranës "Teatri në mikrofon", radioreportazhet e Agron Çobanit dhe Dhimitër Dishnicës, përrallën e Vera Zhejit dhe radiopostën, filmin e vetëm që vinte në fshat dhe estradën e Gjirokastrës. Ndaj nuk ia bëja dy fjalën e brigadierit.

Futa në një trastë një bukë dhe një lugë dhe pas 30 minutash isha në Para. Ata hanin me lugë druri, mirë kosin, por qumështin nuk e haja dot pa u laturisur si fëmijët e vegjël.

Intermexo 

Vdekja ime të më çonin në atë vënd. Patulat janë poshtë malit të Burretos, gati në metrat e parë të malit. Pogonitët e dinë, por e dhe zagoritët e kanë parë nga larg atë vënd, kur, pasi kalojnë stacionin pyjor, (sot nuk i ka mbetur asnjë gjurmë ) dhe kanë ngjitur ato kthesat e së përpjetës, që atje duket Para, e cila dikur, para ndoshta dy shekujsh, ka qenë fshat, një lagje, historia thotë se banorët u vendosën në Poliçan. Duke e parë malin e Burretos nga fshati, na çudiste një pyll gati në mes të tij, i cili rrinte në të gjitha stinët i gjelbër. Kjo në sajë të një shkureje, që në fshat i thonë zelenia. Dhitë nuk ngjiten kurrë atje, se gjethja e zeleniasë është e hidhur. Buretoja i rri kërcënueshëm mbi kokë atij vendi ku ishte nomeja, qielli zvogëlohej dhe kështu dhe rrezet e diellit zgjasnin pak. Erret më herët dhe në dimër ajo copë tokë, midis lisave, nuk ngrohej. Kur perëndonte dielli unë kisha zili Skorenë përballë dhe ndiqja perëndimin e diellit, se si hija e mbrëmjes dhe e natës, i ngjitej përpjetë fshatit, deri në Nëmërçkë.

Kapitull pa emër 

Gjithë rrugës, asaj rruge të tatëpjetë gjer tek te lumi, më kapluan mendimet për Vajon. Nuk duhet ta kem parë asnjëherë në fshat, ose e kisha parë, por nuk e mbaja mënd. Isha nxënës në fillore, kur vajzat e mëhallës tjetër, ishin mbledhur në dritaren, nga ku midis degëve të manit të Rizos, dukej pak udha tej në Jorganu(στου Γιωργάνου). Pëshpërisnin diçka midis tyre, diçka të fshehtë. Dikush hyri në klasë dhe tha: U lirua nga burgu Ollga, gruaja e Vajo Telos. Vajzat, Leta, Eleni, Kaliopi, e ndonjë tjetër, të cilat e kishin gruan e dajos të porsa liruarën nga burgu, sa dëgjuan atë që foli, e lanë dritaren. Ato përfituan nga që Jermanoi po vononte të fillonte orën e mësimit dhe vrapuan për në shtëpinë e nënës së Ollgës.

Me ardhjen e së burgosurës në fshat u hap prapë historia e tyre, aq vite e tulatur .Skorjadhitët ishin të mësuar që t' u shmangeshin bisedave të tilla të rezikëshme.

Nga kronika e pashkruar e fshatit..

Nga bisedat me zë të ulët në rrugë dhe në shtëpi mësova dhe historinë e çiftit që bënte burg diku, shumë larg fshatit tonë. Ishte viti 1960. Ata nuk kishin mbushur akoma një vit martesë dhe, kushedi se cili nga ata e hodhi i pari idenë për t'u arratisur. Ndoshta gruaja, Ollga. Ajo kishte njërëz në Greqi e Amerikë. Përfytyro një çift të ri që në vend të bisedojnë për fëmijën që do të sillnin në jetë, diskutonin se si të arratiseshin. E morrën vendimin. Nuk patën besim tek askush. Kishin dëgjuar nga të tjerët për shtigjet dhe lëvizjet e kufitarëve. Ndoshta e kishin zbuluar planin tek e ëma plakë. U nisën natën. Kur po kalonin vendin nga ku fshati nuk do të dukej më, kthyen kokën, bënë kryqin dhe nxituan. Gjithë rrugës deri në kufi shikonin për herë të fundit vendet ku kishin punuar, apo kishin ndonjë kujtim të veçantë. Një komb iu mblodh në grykë. Djaloshi i kapi dorën e nuses së re për t' i dhënë kurajë. Kishte lënë pas në fshat nënën, të vetme. U fshehën në një gëmushë, nga ku mund të vëzhgonin vendin dhe lëvizjet e kufitarëve. Ata u strukën pranë njeri- tjetrit. Ishin çaste të një ankthi të madh. Herë herë gruas i dukej sikur zëmra ishte gati të dilte nga kraharori. Me gjithëse i njihnin këto vende dhe shtigje më mirë se çunakët kufitarë të ardhur nga larg,  por tani ata ishin zotër të atij rrrypi toke. Jeta e tyre tani varej nga një gardh, nga një përrua, nga një e përpjetë dhe pas dhjetë - pesëmbëdhjetë minutash do ta shikonin Nëmërçkën nga fshati i parë grek, Stavroshqadhi( Σταυροσκιαδι) .

Dhe mu në këto momente kur ëndërronin për jetën në vendet e reja, nëpër botë, si do të përqafoheshin me të afërmit, në atë heshtje u dëgjuan hapa, që e dhe pse të hedhura me taktikën ushtarake të një kufitari, ata i dëgjuan. Djaloshi me mustaqe spic të zëza, i bëri shënjë vajzës në krahë që as frymë të mos merrnin. Dhe nuk ishin hapat e një njëriu. Ata, kufitarët, befas, u shfaqën para tyre. Ishte e kotë që të rezistonin. Tytat e pushkëve i kishin tashmë thuajse mbi kokat e tyre. Mirë që nuk na lëshuan ndonjë qen, mendoi nusja e re. Të dy mendonin se kur t'i çonin në fshat, kush duronte vështrimet dhe fjalët e hedhura ndaj tyre, se sidoqoftë, tani ata ishin armiq dhe, siç e donte zakoni, ndaj armiqve nuk duket të ketë mëshirë e keqardhje.

Në mbrëmje, në vënd që të ishin në shtratin e ngrohtë bashkëshortor, fjetën në birucat e ftohta dhe me lagështi të kalasë së Gjirokastrës, tek "shtatë penxheret". Ai ishte një djalosh trim. I mori të gjitha përsipër vetë. Lehtësoi pozitën e gruas.

Dhe ishte aq i ri. Kreu dënimin dhe shpejt e shejt e thirën në Degën ushtarake. Po mbushte moshën 28 vjeç dhe do të kalonte afati i shërbimit ushtarak. E dërguan një një repart pune në zonën e Durrësit. Dhe një ditë korriku të vitit 1968, ndodhi dhe tragjedia. Ai mbytet duke bërë not në një rezervuar. Ndoshta në ato çaste deshpëruese, në ato çaste të mbrame,për të, ai do të ketë menduar për vajzën në bark të nënës, e cila nuk do tanbihte kurrë të jatin. E vetmja dëshmi nga kalimi i tij nga kjo jetë është kjo një vajzë e bukur, e cila tani është nënë dhe gjyshe e lumtur.

Në Patula, ose në Hijen e Mallkuar 

Duke menduar për atë fatkeqin, nuk e kuptova se si kishte mbaruar gjithë ajo e përpjetë nga lumi i Skoresë deri në hyrje të Parës, në kishën gati të shëmbur të Shën Minait. Sa hidhje sytë nga Patulat, vendin në këmbët e malit ku ishte nomeja e vjetër e dhive, një nome që ishte dhe dimërore, se në krah ishin stallat, të kapte një trishtim me atë hijen e zezë, dhe të mendosh se ende kishte disa orë ditë. Po në mbremje sa e errët do të ngjajë. Ndoshta toponimi grek Patula, që don të thotë fund, patos, në fund, ndoshta duhet thënë ndryshe. Atij vendi do t' i shkonte më për shtat një toponimi, Hija e Mallkuar, ose Hija e Zezë.

E kuptova nga zilet që tufa po vinte. Natyrisht, anash, në fund, por dhe midis dhive ecnin qentë, mbrojtësit e tyre.
Tani dhe dita e punës për mua filloi. Mblodha shkarpa, ngava dhitë gjatë mjeljes dhe hëngra, u gëzova kur më hodhën në një tas kos.
Nata ishte e ftohtë. U mbështolla dhe ktheva fytyrën nga lindja, nga fshati, dritat e të cilit, e dhe pse nuk dukeshin, i shquaja në hapësirën qiellore të fantazuar si një rreth mbi fshat, dritën e zbehtë të llambave të rrugëve. Poliçani, po, ai dukej si një qytet i vogël, me të gjithë hapësirën e vet, nga këmba e Nëmërçkës deri poshtë, në fushën dhe pyllin e Goricës. Nata në anë të një pylli ka jetën e vet. Kënga e fundit e zogjve, kënga e gjinkallave dhe e bulkthëve e ndonjë cinxëri, ndonjë mëllenjë a pëllumb i egër, kuijta e ndonjë dhelpre, trokthi i ndonjë turme derrash të egër që vraponin për në fushën e Skoresë dhe arrat pranë lumit të Hllomosë, lehjet e qënve tanë dhe vrapin e tyre në thellësi të pyllit, ndonjë zile nga dhitë grindavece, që trembnin diçka që i bezdiste, tingulli i çangave dhe të bërtiturat e rojeve të fushës, që trembnin, ose që e bënin këtë ritual panvarësisht në kishte apo nuk kishte derra në misër. Dëgjoheshin dhe krisma pushkësh andej nga Metoqi, nga ajo tokë midis pyllit dhe kufirit dhe duke medituar për gjithë këto, më zuri gjumi, një gjumë i thellë, nga i cili më zgjoi tundja në supe e Xhoxhit, djalit të xhaxhait. Po, po, sa shpejt! - mendova nëpër gjumë, nuk kisha fjetur as dy orë.

- Shkelmin i kalit në ballë dhe dëbimi nga tufa- 

Mëngjesi ishte i lagësht dhe i freskët. Sandalet u lagën dhe këmbët rrëshqisnin brenda tyre. Kur lëvizja në atë terren të pjerrët çoket e këmbëve fërkoheshin dhe telat e kthyer të sandaleve të Beit, gërvishnin njeri tjetrin, dilte pak gjak, a thua se ndonjë infermier u kishte bërë ndonjë vaksinë, se në kohën e fëminisë tonë vaksinat bëheshin me të gërvishur.
Dita po afronte. Nga Papingu përballë u derdhën rrezet e ngrohta të diellit të ditës së re. Fillova të ngrohesha. Dielli na falte borxhin që na kishte nga pasditja, kur tek ne në Patula ikte shpejt.
Ngisja dhitë. Ata , të tre milnin. Dëgjohej ajo zhurma karakteristike e qumështit kur bie në vedër, në fillim me forcë, aq sa dëgjohet dhe tingulli i teneqesë dhe duke u mbushur zhurma bie, por bëhet më e ëmbël, më me muzikalitet.
Duke ngarë dhitë u shpalla në heshtje një konkurs. Kush milte më shpejt. Ishin të gjithë të shpejtë, unë u shikoja fytyrat vetëm kur kthenin trupin përgjysëm bashkë me njerën dorë të hedhur pezull për të kapur dhinë e rradhës. Ishin të gjithë me mbiemrin Mejdi, xha Toli, Xhoxhi, kushëri i parë, dhe Jorgua, që për çudi, e dhe pse shumë më i madh se unë, i takonte të më thërriste xhaxha, pasi unë dhe babai i tij Nasho Mejdiu, ishim kushërinj të dytë. Fakti që ishin të gjithë të tyret dhe që flisnin të njejtën gjuhë.(Ata midis tyre flisnin vllahisht, mua më flisnin në greqisht. E dinin që sido që të më flisnin, unë në greqisht do t' ua ktheja), pra ky fakt, se ishin të tyret, i kishte vënë në mendime ata të kryesisë, sidomos brigadierin e blektorisë, se ata mund të vinin dorë në mish dhe në qumësht. Deklaronin më pak keca. Dhe në shumë kope ata të kryesisë dërgonin dhe ndonjë të besuar ose kandidat partie.Thuhej se ata bënin më shumë kacekë me njango, orle, aty nga shtatori kur qumështi pakësohej dhe e kishin të ligjshme që të mbushinin kacekët për dimër.

Pasi kulluam qumështin në bidona, xha Toli më thotë: Shko merr kalin, do të çosh qumështin në baxhon e Poliçanit. Unë u gjalërova. Shpëtova nga kullota, thashë me vete. Dhitë të lodhin. Do të ktheheshim prapë në darkë. Mjelja e drekës bëhej diku pranë kullotës. Kush duronte aq orë, kush duronte mizat e pyllit dhe pushin e rrepeve të lumit, i cili, na bënte të tështinim dhi dhe njerëz. 
Ku ta gjeja që të shkoja në Poliçan, në kryeqytetin tonë. Aty të kulloste syri, ushtarë, oficerë, barrinj nga malet, vajza të bukura, makina të fermave dhe të ushtrisë, gjithë ato dyqane. Po të kishe ndonjë para të shkoqur me vete mund të blije ndonjë ingranazh ose ca karamele të gjata, me vija përdredhëse të kuqe.
Vrapova të marr kalin. Zilja që tundej gjatë kohës kur ai zgjidhte barin më orientoi. M'u para këmbëve të mia pashë një thupër thane, ishte errët, duket kishte kohë aty. Kali ngriti një herë kokën kërcënueshëm, por fjalët e mia përkëdhelëse e zbutën. Ngrita dorën si për t' i thënë "drejt strungës". Ai para, unë pas tij në atë të përpjetë. Dëgjova zërin e njerit prej barinjve, kujtova se më thiri mua për të nxituar dhe i rrashë kalit tek vithet. Ai ktheu kokën, tundi bishtin, por nuk shpejtoi ecjen. Fillova të fëshkëllej një melodi dhe, në një pjesë rruge shumë të pjerrët, pas saj dukej strunga, i rrashë kalit në vithe dhe nuk e ndjeva se i kisha rrënë me me forcë nga sa doja. Ai, u trëmb, ndoshta nuk e priste këtë goditje, që në fillim me shikonte pak me dyshim, nuk më njihte, dhe më godet në ballë. Ata të tre me të dëgjuar ohu-n tim vrapuan. Në atë kohë kisha vënë dorën në ball, më vendin ku më goditi kali. Dora m'u gjakos .
 - Ti na su po, thiri xha Toli duke më kundruar ballin, htipiete to allogo stin anifora.Ti glitoses kalla, isun poli konda.( Ç'të të them, a goditet kali me thupër në të përpjetë?; Shpëtove paq, të goditi nga afër. 
A po totes pu ton idha, po u thodhte të tjerëve Jorgua, me një zë të trembur ku dallohej dhe zëmërimi, ipa mesamu: Afron mas estile o Ngjelos. Dhen thimaste persi ti mas ekame.Ton stillame me ta skuliqarika, ihe pari vivlio mazitu, dhjavaze që ta ehase (Që kur e pashë thashë me vete. Këtë na dërgoi Ngjelua. U kujtohet ç' na bëri vjet. E dërguam me ato që kishin zënë krimba, kishte marrë një libër me vete, lexonte dhe i humbën dhitë ). Kur tha këto fjalë mua m'u duk sikur goja m' u mbush me erën e kreolinës, ai ilaçi që lyenin dhitë që kishin zënë krimba.
Gjatë kohës kur ata po më bënin biografinë time si bari, në ballin tim ishte formuar një gungë mavi në të kuqe.
Ata i trëmbi kjo.
- Pare to sakuli qe fije, dhen kanis esi ja ta jidhja.(Merr trastën dhe ik, nuk bën ti për me dhi.) Në vënd që të më mërziste, kjo që tha xha Toli, mua më bëri të haroj dhimbjet. Pas pak hodha trastën krahaqafë dhe bëra poshtë. Duke rrëshqitur, ndoshta nga zhurma e këmbëve të mia, njeri nga qëntë e kopesë lehu, bëri disa hapa drejt meje, dhe më të të dëgjuar " na, na, Balo, ella edho" qeni vrapoi drejt vathës. Të bukur përcjellje, mendova, as qëntë nuk më duan këtu, dhe ata më ndjekin.

Epilog

Qëndrova për të marrë veten mbi digën e dheut, të rezervuarit, i cili, që kur kishte mbaruar si i tillë, nuk u mbush kurrë, nuk ujiti veçse pak kohë. U fol për një sabotim, por nuk dëgjuam që të dënohej njeri. Hodha ca guralecë, të cilët binin duke ngritur një flluskë ujë.
Nuk do të kthehesha shpejt në fshat.Do shkoja vonë, që të justifikoja kthimin para kohe tek ata të shtëpisë.Ishte mesi i korrikut dhe kishin filluar të piqeshin dardhat e shartuara tek Livadhjat, përtej lumit çava kaçka , bëra kolidrus.Ai vënd , Skorea , është i bekuar , thuajse në çdo stinë nuk të lë pa ngrenë gjë,që nga qershitë , deri në dimër me mollët thartiçka e ftonjtë, po të marrësh një përrua në nëntor do të shqepesh me arra të thata , të rëzuara nga era dhe furtunat dhe të mbuluara nga gjethet ngjyrë kafe .
Kur arrita pranë kishës së Aj Minait, ktheva dhe një herë kokën nga Patulat. Tani, ashtu të lara nën dritën e rrezeve të diellit, nuk m'u dukën dhe aq të keqia, aq jo miqësore, aq të errëta. Më zuri një pendesë, ç' m'u desh që i rrashë kalit në vithe me atë thuprën! Tani do isha në fushën e Poliçanit. Dhe më mori malli për kthimin. Do të bëja qef mbi samar të kalit, duke fyshkëllyer.
Dhe nuk u ktheva më në Patula si bari. Në vitet e studimeve kam shkuar vetëm në kohën e korrjeve, afroja duaj tek makina shirëse.
Por gjithë kjo kishte marrë fund. Po ngjitja të përpjetën, pas saj ishte Vodica, do pija ujë të ftohtë. Kalova pranë konizmës, në fakt, vendit ku ishte konizma, tashmë e rrëzuar nga rinia e fshatit.

Më dukej vetja se ai dezertori italian i romanit "Gjenerali i ushtrisë së vdekur " të Kadaresë, të cilin e kisha lexuar atë verë kur kullotja dhitë e zgjebosura dhe i humba i haruar pas leximit të romanit, në gjysmën e dytë të ditës i kërkoja. Gjithë kohës me digjte fyti nga era e kreolinës. Kur kalova tek mulliri mbi lumë e kujtova përsëri ushtarin dezertor pa emër, që punonte tek mulliri i shqiptarit. M' u duk se për një çast ishin të gjitha aty, të pa lëvizura nga koha: dhe trokashka e mullirit, dhe pahu i miellit, dhe mullisi dhe ushtari. Mungonte vetëm Kristina. Atë e kishin marrë natën me kuaj disa krushq.

A MUND TË BËJMË SHKENCË NË FUSHËN E PYLLTARISË?

nga:  dr. Selman MËZIU

Firence, ItalI

            Nuk janë kushte të përshtatshme për të bërë shkencë?  Nuk ka kurrfarë investimi në këtë fushë? S’kemi ende në shqipëri një celulë sado të vogël shkencore për të udhëhequr këto ndërmarrje serioze? Duke i përtypur njërën pas tjetrës me mokrrën e mendeimeve pyetjet e mësiperme, pa u thelluar e analizuar të gjitha fijet e nervaturës do të përgjigjeshim: Jo, e pamundshme.

            Në mbrëmjen e datës 26 tetor fillova të vështroi me vëmendje disa fotografi plotë profesionalizëm të një pylli të djegur pishe të zezë, te vendi i quajtur Guri Kopil në Zavalinë, Elbasan, të bëra nga inxhinier Preni Bardhi.  Pamja ishte rrënqethëse, skeletet e pishave me gjithë degë më shumë se 15 metra lartësi, të djegura, të zituara, të zhuritura, të thara, të pa afta të kryejn  funksione biologjike, me  një  shtresë barishtore, fieri, barërash e shkurrëzash, kishin pushtuar sipërfaqen e ish pyllit të dikurshëm.

            Situata të tilla tani ma në  gjithe sipërfaqet pyjore, ose më mirë ish pyjet madheshtore kolon gjelbërta të aheve, pishnajave, bredhave që nga maja e Zepës, Munella, Lura, Biza e Tiranës,  Librazhdit, pishnajat e Korçës dhe të Kolonjës, në Krastën e Krujës e të Elbasanit, në malin e Tomorrit, në krahinën e Zagorisë, në siperfaqet me shkurrre të Vlorës, Sarandës, Tiranës, Fierit, Lezhës etj. janë të pranishme me shumë pak ndryshime biotope dhe  biocenoza të ndryshme. Ku tanima nuk mund të shkruajm, kryejm eksperimente mbi rritjen vijuese e mesatare të grumbujve pyjor, apo mbi ndryshime fitosociologjike të ekosostemeve pyjore, tipologjinë e pyllit, etj. etj. sepse qindra e mijëra hektar pyje janë zhdukur plotësisht duke u kthyer në livadhe ose ku grryerjet kanë shkatërruar plotësisht shtresën biologjike, duke e kthyer atë në tokë skeletike, të varfër, të pa mundshme për të lindur e zhvilluar bimësia, me prerjet banditeske pa udhëheqje teknike ose me djegjet e përvitshme . ‘’Vendi (Shqipëria S.M) vlerësohet të ketë humbur 170 km2 pyje që nga viti 1990 me sipërfaqen e tij pyjore te v. 2015 në 7,715 km2, në rreth një çerek të sipërfaqes së vendit.,, (Banka botërore. Inxh. M. Metaj)

            Këto situata tanima njihen nga shumë inxhinier pyjesh që janë të punësuar pranë Axhensive të Zonave të Mbrojtura, etj. si Fatmir Brazhd, Astri Çeka, Islam Laçaj, Eduard Rrodhe, Bedri Ormeni, Haki Balliu, Gjergj Dedaj, Abdulla Diku, Ilmi Gjana, Blerant Lushaj, Imer Mena, Shkelqim Mane, Joan Allamani, Vullnet Tafa, Bekim Qosja etj. të cilët e pasqyrojn punën e tyre duke na dhanun situata të ndryshme silvobiologjike të grumbujve, ekonomive pyjore, ose peisazheve  shumë planshe e të shumë llojshme. Këto foto, të shumtën e herës të pashoqëruara me kurrfarë përshkrimi, stacional, silvikulturor apo dentrologjik, janë mangësi në interpretime teknike, shprehin mefshtësine ose paftësine për të zbuluar situatën bioekologjike, në një moment të caktuar, për një tip pylli të pasqyruar etj.

            

               Lind një pyetje tjetër: Një inxhinier ose teknik pyjesh, a duhet të jetë një vëzhgues pasiv, shëtitës dëfryes apo një zhbirues i dukurive bioekologjike të ekosistemit pyjore, studiues i dinamikës të zhvillimit të pyllit? Në nivelin e zhvillimeve profesionale, shkencore e teknologjive të komunikimit, të pasqyrimit, të informacioneve shkencore, duhet që vetë keto inxhiniera ose grupe, të rizgjohen, të marrin guximin me inisiative edhe bashkëpunim, të hartojn metodika të thjeshta.  Me objektiv kërkimesh në fushën e  dentrometrisë, silvoteknikës, tipologjisë pyjore, vlerës treguese te bimëve  barishtore, potencialit ushqyes të tokës pyjore, shkallës së grryerjeve pas zjarrve, ripërtritja pas tyre  dhe përsëritjes e zjarreve, (Vitet 2007, 2012, 2017 zjarre të fuqishme) suksesionit bimor etj. etj.

            Duke përdorur materialet të gjetura në kompiuterin, disiplinat e shkencave të studiuara në Fakultetin e Shkencave Pyjore e materiale të tjera të studiuesve të mëparshëm mund dhe duhet të fillojm nga puna duke ngritura siperfaqe prove eksperimentale të përhershme. Shënimi i sipërfaqeve prove 100 meter katrorshe ose më shume le t’a kryejm kufizimin, fundja edhe me tre gur siç shënoheshin kufijt e pronësive në nje kohë. Pastaj në një fletore të shenohet situata vegjetative, matjet biometrike etj. etj. Keto sipërfaqe ose blloqe eksperimentale, le t’i emërtojm me inxhinierat e teknikët e pyjeve, që kanë kontribute të shumta në atë zonë ose krahinë sipas dëshirës. Bie fjala ne ekonominë pyjore të Parkut Kombëtar Lurë ose ‘’Lura e  I,, t’i shënojm këto me emrin e Inxhininer Ibrahim Doçi, ose të teknikut Murat Tollja etj., kështu mund të shënohen edhe blloku eksperimantal i sipërfaqeve provë për një eksperiment të caktuar.

            Pse vallë të mos shfrytëzojm profesorët tanë të nderuar, duke u konsultuar e ngritur skeletet e metodikave e pastaj në punë e sipër duke i pasururuar me kshillimet e Prof. Vezir Muharremi, Prof. Thimaq Lako, Prof. Vath Tabaku, Prof. Arsen Proko e dhjetra e dhjetra të tjerë.  E keto matje, vëzhgime fenologjike apo shkallë dëmtimesh nga prerjet, sëmundje fitopatologjike të diskutohen në mbledhjet që kryejn AZM në perudha të ndryshme të vitit.

            Le të rikthehemi në situatën silvobiologjike të ngastrave te Guri Kopil në Zavalinë, Elbasan,  po të kufizojm disa sipërfaqe provë, pesë, dhjetë me nga 100 metra katërore, të kryejm rilevimet floristike, numrimin e filizave, të shkurreve e drurëve të ndryshme e më pas sa herë që të shkojm të mos kënaqemi duke bërë fotografi peisazheve pyjore dhe vetes, por, të kryejm një seri matjesh, numrimesh, vlerësimesh e vezhgimesh  të situatave biosilvike të sipërfaqeve provë.  Këto eksperimente do të shtyjn kureshtjen tuaj dhe të të tjereve për të  thelluar studimet e  nxjerrun përfundime mbi dinamikën e zhvillimit biologjik të florës e faunës apo shkaqeve të erozionit ose rritjen dimamike te fililizave pas djegjes nga zjarri  etj. etj. Duke ndjekur këto eksperimente krijohen  mundësi e besimi tek investitorët e huaj për të zgjeruar, thelluar e modernizuar matjet në këto eksperimente dhe një kumt bazë per vazhdimësin e marrjes me shkencë dhe perfundime serioze në fushën e prodhimit dhe  shtatore te bindshme për politikbërsit.

            E vetmja mënyre për t’iu larguar punës rutinë, mënyrë që iu ushqen juve në levizjet fizike e në dëshirën për të rifreskuar njohuritë e marra në disiplinat shkencore pyjore si dhe për të lanun pas sipërfaqe të përhershme provë në lidhje me dinamikën e zhvillimit të gjallesave, të trashsisë së humuesit e asaj biologjike, dinamikave te rritjes se filizerise, imshtajës,  trungishtes së re, të mesme në një grumbull pyjor apo për një lloji të caktuar të pyllzuar, të ripertritur, sipërfaqe të ricunguar etj.

            

               Inxhinier e teknik pyjesh duke braktisur fjalën e huazuar (Monitorim) kushedi sa nga ku të marrë, duke punuar sejcili me matjet e vëzhgimet e thella për dinamiken e zhvillimit të bimësisë e gjallesave të sipëfaqeve të prera barbarisht, të djeguara, edhe në parqet kombëtare, kemi të drejt të shprehim besimin e plotë, në riorganizimin, në rigjallërimin e veprimtarisë tuaj inxhinierike e teknike në pylltari, të energjive të ngrira, duke besuar që ashtu  si nata nuk mund të jetë e tillë pa yjet dhe hanën. Gjithashtu dita, pa diellin me lëvizjen e gjithëçkje mbi tokë, pra gjallesave, nuk mund të punojn e zhvillohet ekonomia pyjore pa punën tuaj shkencore të ditëve të sotme. Pra nevoitet një shtyse drejt shkencës, përparimit, riorganizmit më parë të armatës së pylltarëve e pastaj t’iu kërkojm llogari politikanëve dhe strukturave organizative e ligjëvënse. ( Fotot nga Ing. Preni Bardhi.)

Firence 31.10.2019                                  Dr. Selman Meziu