- Zhbirime në hapsirë e kohë.-
nga dr. Selman MËZIU
Firence- Itali
 |
| dr. Selman MËZIU |
Nuk ka shqipëtar, që nuk e
torturon, e lodh mendërisht e fizikisht pyetja e mësiperme, sidomos në
kohështrirjen një çerek shekullore. Kjo për arsye se vërshimet e frikshme,
tmerruese të lumenjëve të mëdhenj e të vegjël, të përrenjëve, prroskave e
rrëkeve, të cilat në kor, kan shkaktuar fatkeqësi të shumta, në njerëz,
blektori, gjallesa të ndryshme, në bujqësi, në rrugë të reja e të vjetra, në
mbytje dyqanesh, shembje shtëpishë, në përmbytje bulevardesh e autostradash
etj. Shtrohet pyetja cilët janë faktorët që kanë ndikuar në kryerjen, ndodhjen
e këtyre shkatërrimeve e fatkeqësive me përmasa të mëdha?
Më parë po paraqesim si e
ka organizuar natyra relievin e vendit tonë në elipset e mijëra shekujve, dhe
ja: ‘’Relievi i vendit paraqet variacione të theksuara, në shkallë të lartë të
coptimit vertikal dhe horizontal, ku mbizotron dukshëm karakteri malor, me
pjerrës të ndjeshme e shfaqje të dukurive të erozionit. Ndërtimi petrografik i
territorit perfaqësohet kryesisht nga formacione magmatike e sendimentare mbi
të cilat shtresohen formacione kryesore të tokave të tipit të hinjta, të
kafenjta, të murrme pyjore etj.,, ( Pyjet e virgj. Te shqip. f.42 Tir. 1997)
Dhe me tej po japim
mozaikun e bimësise: ‘’Larmia e formave të relievit e petrografisë, të tipit të
tokave, në kushtet e klimës mesdhetare, kushtëzojne vegjetimin e një flore të
pasur kryesisht mesdhetare, e cila arrin në rreth 3250 specie. Në këtë numër
afro 330 specie e varietete janë drurë pyjor, 85% e të cilave rriten e
zhvillohen spontanisht në natyrë, kurse 15% janë të introduktuara për qëllime
ekonomike e dekorative.,, ( Po aty. f. 42) Kjo është përbërja e
trupit fizik të tokës shqiptare, dhe më tej ajo është veshëmbathja e saj që e
mban tokën të shëndetëshme, gjithmon të plleshme, mbrojtëse të njeriut me
gjithe pasurinë e tije e burimet e jetesës.
Por çfarë ndodhi më tutje
në trupin edhe të sakatuar të tokës shqiptare, në gjërsi e gjatësi gjeografike.
Shkatërrimi i veprimtarisë prodhuese të fshatrave shqiptare, prerja e
menjëhershme e burimeve të punës, bujqësia dhe blektoria pësuan një goditje
vdekjeprurëse, popullsisë shqiptare iu boshatisën portofolet, të gjitha këto
shkaktuan, tundimin e popullatës, pra çvendosjen e detyruar, në trajt turmash,
familjesh, individësh, sipas mundësive, mjeteve, duke u shpërndarë nëpër, botë
ose në ultësirën bregdetare shqipëtare.
Klasa e re politike që
mori pushtetin, konkurenca e partive, ethet për pushtet e karrier politike,
mungesa e përvojës drejtuese, organizuese e hartimit të prioritetve ekonomike,
shpërbërja e pronës së përbashkët ishin faktor dëmprurës për shqipëtarët dhe
burimet e jetesës. Kështu ato nuk qenë as të aftë dhe as të organizuar, të
planizonin ngulmimet e reja me projekte fshatrash, lagjesh apo qytetesh etj. Si
rrjedhoje u krijua një amulli e përmasa- ve të pakontrollueshme në arkitekturë
e infrastrukturë të brendshme.
Filluan prerjet edhe të
ullinjëve nga Shkodra, Berati e deri në Sarandë, të portokallave e limonave në
bregdetin e detit Jon.
Motosharrat e sopata morën
detyrën makabre të rrëzonin deri në drurin e fundit të kurorave të gjelbërta të
qytetve dhe të fshtrateve të përrenjëve të mbjellura nga dora e njeriut. Por
krimi u zmadhua, u egërsua iu lëshua freni ku këto sipërfaqe të gjelbërta, iu
nënshtrua shpyllëzime me skavatora gjigande e makina të tonazheve të mëdha, për
te hapur siperfaqe për ndërtime shtëpish, vilash, për prodhim gurësh,
gëlqereje, çimentoje, ndërtime antenash etj.
Ky vrull banditesk
përfshiu çdo metër katërore të pyjeve në majëmalet shqipëtare, të pemtarisë, në
brezare, kodrina, lugina, të vreshtave që vazhdonin prodhimin, ullinjëve,
fidanishteve, parqeve kombëtare e rezervateve faror, të gjuetisë apo
monumenteve të natyrës. Promotori i tyre tanima u bë klasa politike shqipëtare
për tu pasuruar me çdo kusht duke patur në njërën anë fuqine e pushtetit e në
anën tjetër neglizhimi i qellimshëm në mos kryerjes se reformave te ndryshme e
krijimi i bazave ligjore.
Sigurisht nuk mund të
ndodhte ndryshe, vëçse, lumenjt të çakërdisun të ‘’gllabëronin,, me plot oreks
brigjet e tyre, tokat dikur hambar të prodhimeve të drithrave, frutave,
perimeve. Ato pak dru të mbetur në kam nga ‘’pakujdesia,, e kanibalëve të
gjelbërt me kam e duar në pyjet e mbulesën e gjelbërt shqipëtare dhe me kokë në
kryeministri e ministritë që pritnin llokmën e tyre të fitmit.
Korrupsioni, pra vjedhja
mafioze me ryshfete, me dokumenta fallco, me tentakula helmuese, kafshuese që
nga deputetët e deri tek servilët e kajmekanet e tyre në baze, e grabiti
egërsisht shajakun mbrojtës të tokes, ia preu investimet që i vinin nga burime
të ndryshme të venedve të ndryshme të botës, për ta shëruar, mjekuar, lidhur
plagët. Fatkeqësisht vazhdoi e kundërta, po i hiqeshin ‘’lëkurët,, njëra pas
tjetrës, duke e gjakosur, duke e plagosur, me lloje lloje plumbash e predhash,
atëhere shiu i ramun me intensitete të ndryshme, vetëm me forcën e gravitetit
thërmonte tokën e lakuriqësuar, dhe po me këte forcë e me rrëmbim e
transportonte atë qindra kilometra duke zmadhuar grykëderdhjet e Vjosës, Bunës,
Semanit, Drinit, Shkumbinit, Matit etj.
Dhe ja disa kronika të
kohës, për të kuptuar tragjedinë që është luajtur marrëzisht, tinëzisht dhe me
qëllime pasurimi të partiakeve për tu kthyer në borgjezi të re për shqiptarët e
në kahje të kundërt u varfërua 95% të popullsisë në tokat shqipëtare.
‘’ Situata më e rënduar
paraqitet në qarkun e Shkodrës ku nga reshjet e dendura si dhe hapja e portave
të shkarkimit të hidrocentraleve të kaskadës së lumit Drin në veri, kane sjellë
përmbytjen e 2000 ha tokë dhe 100 familje janë evakuar. Problematikë mbetet
Vlora dhe Fieri të fryrjes së lumit Vjosa. Në Komunën Novoselë uji lumi Vjosa
vërshon mbi Urën e Mifolit. Në Elbasan, aksi Elbasan- Gramsh është përmbytur
nga dalja e lumit Devoll. (http://shqiptarja.com/…/permbytje-ne-shkoder-fier-vlore-dur…
15 mars2013)
Dhe ja kronika e
tetëmbëdhjet vjetëve më parë:
‘’ Shtator 1995-Janar
1996, përbën një periudhë kohore, gjatë së cilës zona të ndryshme të vendit, u
ndeshën me dëmtime të rënda materiale. Kjo erdhi për shkak të ngarkesës së
intensifikuar të fenomeneve atmosferike. Përmbytjet e herëpashershme, shndërruan
në gërmadha shumë shtëpi banimi, në raste të veçanta duke marrë edhe jetë
njerëzish. (Caritas Itali)
Politika shqiptare tanima
e pa aftë politikisht për të gjetur melhemin e vërtet të shërimit, hodhi
tollumbacet e hidrocentraleve të Skavicës, të Ashtës, të hurdhave në të gjitha
lumenjt e përrrenjt e të gjithë rrjetit hidrografik shqiptar. Pa çka se në ato
egzistueset, gërryerjet në faqet apo shpatet e liqeneve, Vau të Dejes, Komanit,
Fierzës etj xhvisheshin keqas nga pyjet, pa pikë përgjegjësie e kështuqë ujrat
siperfaqësore të ardhura nga rreshjet, grryenin, sakatonin ekologjikisht deri
edhe me rrëshqitje masive, duke mbushurpasqyrat e kaltra me materiale te
ngurta. E njëjta gjë ndodhi fatkeqësisht me ujëmbledhësin e ri të Bovillës që
furnizon qytetin e Tiranës me ujë të pijshëm.
Qeveritë e deritanishme me
masakrën mjedisore, me bombën ekologjike që e kanë prodhuar nga organizimi
institucional i gabuar, nga mos vlerësimi i kapaciteteve të specialistëve të
fushave të ndryshme, të politikanëve largëpamës, të ndershëm e patriot, Nuk
arritën të vlerësojn, të mbrojne e ti japin rëndësinë e duhur ekosistemit
natyror në përgjithësi dhe bujqësor në veçanti. Këto janë arsyet që politikanët
kokëbosha me kryetarët të etur për karrier, mendje fregista e egoista nuk kanë
arritur të kuptojn shkakun dhe pasojën e ndodhjes të këtyre katastrofave të
njëpasnjëshme.
Mosfunksionimi i
hidrovuarve, mbyllja me ura, rrugë, e kanaleve kulluese me përmasa të mëdha,
mos pastrimi i tyre shkaktoi mbytjen e qindra e mijëra shtëpive në gjithë
ultësirën bregdetare. Akoma malet, parqet kombetare, vuajn masakrën me
motorsharra sopata, zjarre, me skavatora gjigand duke shkatërruar tokën
bilogjikisht të plleshme dhe sisitemi eshtëror, shkamin amnor, duke e grire,
coptuar e kthyer në gropa gjigande, si Tomorri, Krasta e Krujës, Taraboshi,
Mali pranë rrugës Vajgurore Berat dhe atë të Kakariqit në afërsi të qytetit të
Lezhës etj, të cilat do të mbeten në shekuj plagë vdekjeprurëse për të gjitha
gjallesat.
Dhe ja fatkeqësite në
njerëz të shkaktuar nga vërshimet e tmerrshme përgjatë 20 vjeteve:
‘’Statistikat e 20 viteve të fundit tregojnë një mesatare prej 0.05 vdekjesh
për ngjarje,me një maksimum prej 5 vdekjesh për ngjarje (përmbytje e shpejtë në
komunën Kaçinar-rrethi Mirditë në 1995). Komunat më të prekura janë Bushtrice
dhe Kacinar me 5 vdekje dhe Gramsh me 2.,, ( Mbledhja etë dhënave historike të
humbjeve nga fatkeqësitë ne Shqiperi,, Grup autoresh Tirane 2011)
Dhe më tej po nga ky
studim, shkruhet mbi humbjet ekonomike, të cilat janë katastrofa të mëdha
financiare: ‘’ Humbjet mesatare që priten çdo vit janë llogaritur të jenë rreth
370 mln lek (3.2 mln $), me një maksimum prej 4 billion lek (35.2 mln $) në
2010. ….. Dajci ka regjistruar 1 miliard lek (8.8 mln $) humbjesh, ndërkohë
Bërdica dhe Bushati kanë regjistruar rreth 0,5 miliard lek (4.4 mln $) humbje;
të gjitha këto komuna gjenden në rrethin e Shkodrës. ,,( Po aty) Dhe më tej sasia e
siperfaqeve të përmbytura me ose pa kultura të mbjellura, arrine në ‘’….
përmbytjet e shpejtakanë gjithashtu një impakt të madh ne sektorin e bujqësise
duke shkaktuar një mesatare prej më tepër se 7,000 hektarë tokë të dëmtuar çdo
vit me një maksimum prej më tepër së 40,000 hektarete dëmtuar në vitin
2010.,(po aty)
Kronikat e përmbytjeve
janë të shumta dhe ja disa prej tyre.
Shtator 22-30 të vitit
2002, pra që nga ky vit natyra filloi të kërcënoi seriozisht dhe me dëmtime
kolosale, natyrën dhe popullsinë shqipëtare. E më pas vazhdon me 23. XI. 2010.
Dhjetor 2014, fillimi i shkurtit 2015, fillimi janarit dhe i nëndorit 2016 etj,
të cilat tregojnë se sa herë që bien shirat ato pllakosin natyrën e popullsinë
me fatkeqësi të mëdha. Arsyet e të cilave shpejgohet vetëm e vetëm me
argumentat e mësipërme.
Ndokush mund të bejë
pyetjen: Po ja edhe në vendet fqinj ka përmbytje? Ȅshtë e vërtet. Kjo është e
mbarsur me ndryshimet klimatike mbarë botërore, të ardhura për dy arsye:
Së pari; shkatërrimi i
pyjeve tropikale, e të amazonës, duke e shfrytëzuar për lëndë druri dhe
krijimit të plantacione mijëra hektarëshe me banane, kafeje, kakaoje etj., pa
kurrfare kriteresh teknike, dhe në masivitet.
E dyta; ndotjet e mjedisit
me dioksidi karbonik, helme e pluhura të shumta, ka ndryshuar gjëndjen fisiko
kimike të shtresave të atmosferës.
Si rrjedhojë edhe politika
anti natyrë e qeverive shqipëtare për një çerek shekulli ka kontribuar
shkëlqyer në shkatërrimin e mbulesës biologjike e fizike të tokës, pyjeve,
tokave bujqësore dhe ndotjen e atmosferës etj
Cilat jane udhët e
shpëtimit, rrugëzgjidhjet? Dhe ja disa prej tyre:
1- Grupimet politike,
duhesh dhe duhet të hartojnë urgjentisht plane strategjike në drejtim të
bujqësisë, pyjeve, tokës e nayrës si ekosisteme me rëndësi të madhe vazhdimësie
jete e zhvillimi, për ta ruajtur, marrun masa mbrojëse të tokës e pyjeve,
modernizuar punimet e shtuar në sipërfaqe pyjet.
2- Në ultësirën bregdetare
të mbahen në gadishmëri të plote hidrovoret dhe të pastrohen e mirëmbahen
kanalet kulluese, të të gjitha kategorive si dhe duke ndërtuar edhe të reja
sipas nevojave dhenë bazë të projekteve të inxhinierave të tokave.
3- Nëpërmjet një
legjislacioni, plotësimit të kushteve materiale e teknologjike dhe edukimit të
popullit në qytete e fshatra, të mbahen mjediset ujore, tokësore e ajrore të
pastra, gjithashtu edhe mbeturinat të grumbullohen, të riciklohen, pra të futen
në funksion të njeriut e natyrës pa e kthyer ketë të fundit në varreza të tyre.
4- Pyjet e kullotat si
potenciali më i madh ekonomik, turistik, shëndetësor, e mbrojtës të
plleshmërisë së tokës dhe si frenuese efektive dhe reale, nga përmbytjet
katastrofike të qendrave të banuara, infrastrukturës dhe bujqësisë, të
mirëadminstrohen, të ruhen me ligje të forta, të shtohen me anë të projekteve inxhinierike,
të përmirësohen e të kryhen pyllëzime me efektivitet e profesionalizëm.
5- Ndërsa të treqindë mijë
hektar toka dikur të reja bujqësore, të hapura në epokën e socilaizmit, të
vihen nën administrimin e rreptë të privatëve apo të bashkive, t’iu akordohen
investime për tu mbjellur pemtore, drurë pyjor si dhe të merren masa të
menjëhershme për tu mbrojtur nga grryerjet.
6- Në gjithë rrjetin
hidrografik të shqipërisë, pra në përrenjt e vegjël e të mëdhenj, të ndërtohen
prita me gardhe, me mure të thatat dhe prita malore të kategorisë vepra arti,
duke u kryer edhe pyllëzime në ujëmbledhësit e për rreth tyre.
7- Studimi i plotë, mbi
baza të metodikave dhe personelit të inxhinierëve hidroteknik dhe të mjedisit i
gjëndjes së argjinaturave, pritave malore dhe më pas, riparimi i atyre të
shkatërruara dhe fillimi i ndërtimit të argjinaturave në brigjet e lumenjve, ku
ende nuk janë ndërtuar përshembull pjesërisht në Drin e Bunë, pjeserisht në
Shkumbin, Seman e Vjosë etj.
8- Për të zvogëluar sa më
shumë që të jetë e mundur prurjet e ngurta, të ndërtohet rezervuar në pjesët e
sipërme të lumenjëve, Osum- Miçan, Vjosë- Badelonjë, Erzen, lumi i Tiranës-
Skuterrë, Drino – Hormovë etj
Shqipëria do të vazhdohet
të përmbytet nga përrenjt e lumenjt që kanë shtratin në relieve të thyeshme,
përderisa politika shqiptare nuk do të pastrohet nga të korrupuarit e hajdutët
që vjedhin investimet, që nuk mendojnë për zhvillim ekonomik e kulturor të
popullit të varfëruar deri në palcë, që jeton në këto troje, përderisa nuk do
të kryejnë reforma të thella në organizim administrativ, në ngritjen e
funksionimin e instirucioneve proktues- zbatuese e kontrolluese dhe në pronësi
të tokave, bujqësore, pyjore e livadhore.
Firence 16. 12. 2016 Dr. Selman
Mëziu
No comments:
Post a Comment