Në Lunxhëri “frastua” quhet një mjet prej druri ku janë gdhendur disa shenja që të paktën ne nuk i marrim ndonjë kuptim të caktuar. Frastoi ndodhet në çdo shtëpi lunxhiote dhe shërben për të stamposur karvelet që bëhen tradicjonalisht në rrast festash, kryesisht fetare, kur festohen emrat ortodoksë por edhe festa te tjera. Disa karvele mbahen nga familja dhe disa çohen në Kishe për të kryer ritet fetare dhe për t’ua dhuruar më të varfërve. Në këtë rrast ato quhen “meshë“. Priftërinjtë ortodoksë këto karvele ose meshë të dhuruara i presin në kubikë të vegjël dhe ua japin besimtarëve pas meshës apo gjat kungimit. Kjo pjesë e vogël quhet “naforë” që shqip do te thotë “të dhuroj forccë”
Karvele quhet një bukë e vogël, e rrumbullakët me diametër 15 - 18 cm. dhe e stamposur nga faqja e sipërme me frastua. Frastoi ka dy anë. Karvelet e vogla stamposen me anën e vogël të frastoit, ndërsa më të mëdhatë me anën e madhe.
Fillesat e kësaj tradite të çojnë pas në shekuj, deri ne kohëra të mugëta të historisë. Unë mandoj se stamposja me frastua e karveleve nuk është traditë fetare. Kjo traditë ka egzistuar shumë kohë më parë, është traditë pagane, siç kemi psh. vendosjen ose zbukurimin e portave hyrëse të shtëpive ditën e një marsit me lastarë thane të lulëzuar dhe qumështore.
Zakonisht feja traditat pagane, ato që janë ngulitur thellë në mendjen e njerëzve i ka marrë e i ka përshtatur me ritet e mistikën fetare..
Lunxhiotët dhe pothuajse të gjithë shqiptarët e kanë traditë të lashtë t’i zbukurojnë sipërfaqet e sipërme të bukëve, sidomos ato që gatuhen në rraste festash,si:: kuleçët, pogaçet, karkanaqet, kolandinat, etj.
Sipas studjuesave shqiptarët kanë qenë të parët në Evropë që e kanë gatuar bukën. Pas pushtimit te Ilirisë nga romaket në Romë u çfaqën për herë të parë dyqanet e bukës.Për shqiptarët buka konsiderohej e shenjtë. Nuk duhej të shpërdorohej, të lozje me të, ta hidhje poshtë, apo më keq, ta shkelje me këmbë, sepse “ishte gjynah nga Zoti”, etj, etj… Betimi më i zakonshëm ishte: “për këtë bukë”, ose “më zëntë buka sytë”. “Bukë e krypë e zemër, mirëseardhe”, i thuhej mikut të shtëpisë. Ndaj edhe keto zbukurime me kuptim ose thjesht zbukurime shprehnin edhe këto vleresimin maksimal te bukës .
Në shqip fjala “frastua” nuk te jep ndonje kuptm te caktuar. Nuk gjendet ne fjalor. Gjithashtu nuk gjendet as ne fjalorin e greqishtes se re dhe te vjeter. Ndoshta vjen nga ndonje gjuhe tjetër. Fjale e përafërt është “disku pellazgjik i Festos” gjetur ne ishullin e Kretës. A mund të kete lidhje frastoi me diskun e Festos!!??
No comments:
Post a Comment