E përgatiti Anton PLLUMAJ
Tuz, Mali i Zi
Në një katund të Grudës në afërsi të Tuzit, është nji lis jashtzakonisht i madh për këto krahina. Është i jashtzakonshëm se është i vetmi ekzemplar në këto treva të një llojë lisi që verë e dimër rrin me gjethë - i njomë.
Lidhur me këtë lis fliten legjenda dy variantësh. Njani variantë asht: Se i jan shpifë nji vajze se asht e çnerueme (se asht e zanun me barrë) dhe po duan me e vra. Kjo u betohet se nuk asht e vërtetë. Këta po se po, duen me e mbytë. Vajza u thotë:
- ''Ju më mbytni, por po më mbytni pa faj. Në kjoftë se jam e fajit, nuk ka me m'u ditë vorri. Në kjoftë se më kini mbetë në qafë, në vorr tëm ka me dalë nji shëj çi tan kan me u çuditë, e ka m'u pa se jam e pa faj.”
E mbytën e rëmuen në dhé. Në krye të vjetës binë në vorr të saj dy lisa: nji te kryet e tjetri në fund të kambve. Këta lisa dal ngadal u rritën e në rranzë u banë bashkë.
Sot asht lisi aty e kurr nuk i bjen gjethi, por gjith-herë asht i njom. Ky lis asht edhe me Orë, se kushdo çi ka pre gjethë a dru, bile edhe kush do çi ka marrë dru të thata të ramë nën të e ka gjet ndonji rrezik.
Njaty afër lisit e ka pasë shpinë njifarë Stjepit. Ka ra bora vonë e ka shkua e u ka pre dhive aty gjeth. Kan dashtë djeltë prej shpijet të vorruemit aty me shkua e m'u vra me Stjepin
- pse va ka pre degët e lisit - por nuk i ka lanë e ama. U ka thanë:
- ''Rrini e mos u kapni me dynja, se nji kjoftë gja, lisi ka me e kallxua veten!''
E Stjepi asht shua (nuk ka lanë pasardhës)! Frati Pater Zef Jankaj ka marrë dru të thata për kazan të rakisë, e nesret i ka cofë gomari - e kanë mbytë bletët!
Një frat tjetër Patër Marjan Prêla, ka marrë dru aty - e ja thye mushku në rrugë. Nji grudjan aty ka marrë dru, e nji djalit ti i ka ik grueja e tjetri djalë i ka vra vetin! Ky nuk asht i vetmi lis me orë dhe legjendë në vendin tonë!
Vazhdojmë me hulumtimin, studimin dhe promovimin e trashëgimisë të
Malësisë së Madhe - Tuzit.
LEGENDA O ZIMZELENOM HRASTU
U jednom selu u Grudi nedaleko od Tuzi, postoji izuzetno veliki hrast za ove krajeve. Zanimljivo je da je to jedini primjerak u ovim krajevima hrastove vrste koji u sva godišnja doba ostaje zimzelen. O ovom hrastu postoje dvije legende. Jedna varijanta je: Da su jednu djevojku nepravedno optužili da je nečasna (da je ostala trudna) i da hoće da je ubiju. Djevojka se klela da to nije istina, i ona im kaže: „Ako me budete ubili, ubićete me, nevinu“. Ako me budete nepravedno ubili, na grobu će izać znak za koji će se svi čudit. A ako sam kriva, neće mi se znati grob. Poslije nekog vremena djevojku ubiše i zakopaše je u zemlju. Poslije godinu dana na njenom grobu su izrasla dva hrasta: jedan na vrhu, a drugi na dnu nogu. Ovi hrastovi su polako rasli i spajali se u korjenu. I dan danas je hrast tu i uvjek je zimzelen. Kaže se da ga čuvaju gorske Vile, jer svako ko je posjekao lišće ili grane, pa i onaj ko je ispod njega uzeo suva povaljena drva, nešto ga je snašlo. Neki Stjepo je imao kuću blizu hrasta. Kasno je te godine pao snijeg i otišao je da posječe na grane lišće za koze. Jedan mlad momak iz kuće djevojke koje su ubili, otišao je i posvadjao se sa Stjepom, zbog toga što je sjekao hrastove grane, i htio je ubiti Stjepa, ali mu majka nije dala da ga ubije. Majka je rekla sinu: Budite mirni i ne posvadjajte se s komšilukom, jer ako je istina to što kažu o hrastu, hrast će pokazati svoje!“ I Stjepo je poslije nekog vremena umro, i nije ostavio nasljednike. Sveštenik Fra Zef Jankaj je uzeo suva drva za kotlić za rakiju, sjutradan mu je magarac crko - pčele su ga ugušile! Drugi sveštenik Fra Marjan Prela, isto je uzeo drva tamo - i njegova mazga se slomila na putu. Jedan malisor je tamo uzeo drva, i žena starijeg mu sina je pobjegla, a drugi sin se ubio!
Ovo nije jedini hrast sa legendama o gorskim Vilama u našem pordručju!
Nastavljamo sa istraživanjem, proučavanjem i promocijom baštine-naslijedja Malesije e Madhe – Tuzi.
THE LEGEND OF THE GREEN OAK
In a village of Gruda near Tuzi, there is an exceptionally large oak tree for these regions. It is remarkable that it is the only specimen in these parts of an oak species that stays with leaves in summer and winter. There are two legends about this oak tree. One variant is: That they have unfairly slandered a girl for being dishonorable (that she is a burdened student) and they want to kill her. I swear this is not true. Yes, they want to kill me. The girl tells them: "You drown me, but you are drowning me innocently." If I am guilty, there is no grave day for me. If you have drowned me unjustly, there is a sign on my grave that everyone has wondered about, it has shown me that I am innocent. They drowned him and buried him in the ground. After a year, two oaks grew on her grave: one at the top and the other at the bottom of the legs. These oak trees slowly grew and became together at the root. Today the oak is there and it never leaves, but it is always wet. This oak tree is also with Fairys, because anyone who has cut leaves or wood, even anyone who has taken dry fallen wood under it, has found some danger. A certain Stjepo had a house near the oak tree. It snowed late and it went and cut the leaves for the goats there. There was a boy from the house of the girl killed who went there and killed me with Stjepi - why did he cut the oak branches - but the mother did not let him. He told them: "Stay and don't get caught up in the world, because if anything, the oak tree has shown itself!" Friar Father Zef Jankaj took dry wood for the brandy kettle, the next day the donkey stole it - the bees suffocated it! Another friar, Father Marjan Prêla, took wood there - and his mule was broken on the way. A bully got wood there, one son's wife ran away and the other son killed himself!
This is not the only oak with fairys and legend in our country!
We continue with the research, study and promotion of the heritage of the Malesia e Madhe - Tuzi.
No comments:
Post a Comment