Naim Frashëri - Parajsa

Naim Frashëri
(1846 - 1900)

             Naim Frashëri është poeti më i madh i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit dhe kulturës shqiptare. Lindi më 25 maj 1846 në fshatin Frashër, Përmet ku mori mësimet e para në shkollën fillore dhe nisi të mësonte edhe gjuhën persishte. Në vitin 1869 u shpërngul familjarisht në Janinë ku mbaroi gjimnazin “Zosimea”. Në vitin 1870 për pak kohë punoi në një zyrë shtypi në Stamboll, por u sëmur nga tuberkulozi dhe u kthye në Shqipëri për një klimë më të mirë. Gjat periudhës 1872-1877 punoi fillimisht si nëpunës tatimesh në Berat dhe më pas në Doganën e Sarandës.
           Në vitin 1875 Naimi shkon për kurim në llixhat e Badenit, Austri, ku në muzeumin e Belvederës pa shpatën e Skënderbeut që e frymezojti për krijimtarinë e tij. Naimi qëndrojti në Shqipëri deri në vitin 1881. Pas këtij viti detyrohet të shkojë në Stamboll nga ku nuk u kthye më në Atdhe. Punoi si nëpunës në Ministrinë e Arsimit. Vdiq në Stamboll në 20 tetor të vitit 1900. Eshtrat e tij janë sjellë në Shqipëri.
           Naimi është shkrimtari dhe poeti që ka shkruar e i ka kënduar më shumë nga të gjithë bujqësisë shqiptare. Në pjesën e dytë të vëllimit me vjersha "Parajsa" ai ka përshkruar bujqësinë në trojet shqiptare para pushtimeve romake e osmane.

Disa nga veprat më të rëndësishme të tij janë:

·      Në vitin 1880  shkroi vjershën e gjatë “Shqipëria” ku shpaloste idetë e Rilindjes Kombëtare

·      Në vitin 1885 botoi përmbledhje lirikash “Endërimet”

·      Më 1886 botoi poemën e famshme “Bagëti e Bujqësia” dhe poemen në greqisht “Dëshira e vërtetë e shqipëtarëve”

·      Më 1890 botoi përmbledhje me lirika “Lulet e verës”

·      Më 1894 doli vëllimi me vjersha “Parajsa dhe fjalë fluturake”

·      Më 1898 doli poema epike “Histori e Skënderbeut” dhe poema fetare “Qerebelaja”

Parajsa

Pjesa e dytë

………………………………

Sa mbretërë të dëgjuar,

Në Shqipëri të uruar,

Sa burra të fort' e trima,

Me vështrim si vetëtima,

Kan' ardhur e kanë shkuar,

Dh' emri s'u është haruar!

Me ta bashk' ish trimëria,

Dhe me ta ish urtësia,

Të dyj' ato mbretëronin,

Mëmëdhen' e lulëzonin,

Ish parrajsë Shqipëria,

Se ishte gjall mirësia.

Bukuri e perëndisë,

Perëndi e bukurisë,

Këmbergjëntë, leshflorinjtë,

Duke mbledhurë pëqinjtë,

Në Shqipëri tekdo shkelte,

Bari mbint' e gjethi çelte,

Dhe luletë lulëzonin,

E bilbilëtë këndonin.

Ajo dhe në re qëndronte,

Edhe nd'erë fluturonte,

Tekdo vij, ip bukurinë,

E përndante mirësinë.

Bëheshin mollëtë ftonjtë,

Portokaletë, lemonjtë,

Manatë, rrushtë, qershitë,

Fiqtë, arratë, lajthitë,

Pjeshka, thana, vadhja, shega,

Ulliri me shumë dega,

Gruri, misëri, peceli,

Elbi, tërshëra e meli.

Ish i veshur vëndi gjithë,

Dhe pill shumë pem' e drithë,

Drur'i dardhësë me dardhë

Ish si zonja sisëbardhë.

Nër fushatë luleshumë

Lumënj vrapmëdhenj pa gjumë

Shkoninë duke kënduar

Me kanisk të math nër duar.

Ata mëmë kanë renë,

E ajo ka atë denë.

Dheu, kafshëtë, bagëtia,

Shpestë, gjithë njerëzia,

Pin' ujët e tyr' e prehen,

Dhe bimërat pa të s'bëhen.

Tek shkonte lum' i uruar,

Q'ishte si ar i kulluar,

Kafshëtë dhe bagëtia,

Lëçinin si mizëria.

Edhe grat' e Shqipërisë

Gjithë me foshnjë në sisë,

Sicila ish mbretëreshë

Dh'e bukur si pëllumbeshë

S'shihnje një gjë të shëmtuar

Dhe pa gas e të helmuar.

Edhe vashëzë mes'hollë

I kuqte faqja si mollë,

Dorën q'e kish pej ergjëndi,

S'e hiqte nga avlëmëndi,

Gjithë ç'i duhej në jetë,

I bënte të tëra vetë.

Në viset të Shqipërisë

S'kish gjë përveç mirësisë,

Moskamja dhe varfëria

E të tjera të këqija?

Kurrë në Shqipëri s'ishin,

Mase dhe emërë s'kishin.

S'kish as kurva as kurvarë,

as të liq kish as kusarë,

Gjithëkush vetë punonte,

E njeri nukë përtonte;

Sicili fort mirë shkonte,

Haj, pij dhe tepëronte;

Këto me djers' i fitonin,

Më shumë nukë kërkonin,

Se kish duk nga perëndia

Dhe uratë Shqipëria.

Ish shumë trim shqipëtari

Dhe i bukur si fill ari,

Si burratë edhe gratë

Ishinë trime me shpatë,

Ish ligë vëllazëria,

Edhe besë miqësia.

Shqipëria gjithë nderë

Kisht' e ishte shum' e ndjerë.

Shqipëtari ish i mirë,

Dhe kish emër të pavdirë.

Shqipëria shum' e vlerë

Ish e madh' e gjat' e gjerë,

Se ahere s'ishin shqehtë,

As maxharëtë, as vllehtë,

Ishin gjithë shqipëtarë

Në atë kohët të parë,

Qeltëtë kishinë fqinjë,

Q'ishinë brinjë për brinjë.

Ishte një tjatrë jetë,

Shi t'artë shtininë retë,

Ish një ver' e gjithënjëshme

E një kohë shum' e bëshme,

Dhe në dimërë vërritë,

Që mbaninë bagëtitë,

Ishinë plot manushaqe,

Dheu kish bukuri mi faqe.

Shqipëtar' ish i vërtetë,

Trim i bukur e i qetë,

Fjalënë që ip, s'e kthente

E s'doj kurrë të gënjente.

Të miratë gjithë ç'janë

I kishin prinditë tanë.

Bima pillte kallinj tetë,

Nëntë, dhetë, dymbëdhetë.

Të tërë dhenë ta rrihnje,

Plak të kërrusurë s'shihnje,

Veç kalliri unjte kokë,

Nukë dilte përmi shokë.

Vasha fill e vetëm shkonte,

Njeri kurrë s'e shikonte,

Në flori ngarkuar shkonje,

Gjësendi nukë pësonje.

Kish ahere Shqipëria

Gjithë ç'kërkon njerëzia,

Zot'i math e kish uruar,

Pa ishte fatbardhësuar,

Kishtej njerës të vërtetë,

Trima burra pa të metë,

Kish kamjen' e dashurinë,

Mirësin' e urtësinë,

Ish e tërë një fëmijë,

At' e mëm' e bir e bijë,

Kish bulmet e pem' e drithë,

Edhe të mira të gjithë.

Mijëra vjet kështu shkuan,

Shqipëtarëtë s'u ndryshuan,

Patnë gjith' ato që duhen,

Kishinë nder' e lirinë,

Pa dhe gjithë mirësinë,

Se njeriu e njerëzia

Ushqehenë nga liria.

Njeriu lindi i liruar,

Pasdaj e kanë penguar.

……………………………..

http://www.librariaelektronike.com/libri/11/naim-frasheri-parajsa