AGRONOMË LIBOHOVITË NË VITE

 - ILIR ABEDIN ÇIÇI -

Përgatiti:  Besnik ISMAILATI

Agronom , Publicist

Libohovë, Gjirokastër. 

Ilir Abedin ÇIÇI

Ilir Abedin Çiçi ka lindur më 2 janar të vitit 1948 në Tiranë. Në moshën 3 vjeçare merret nga prindërit e nënës që banonin në rrugën “Budi” në Tiranë, për arësyen se atje ku jetonin në Kodër Kamëz (banesa ku sot është Rektorati i Universitetit Bujqësor), nuk kish kopësht .

Në vitin 1953 fillon shkollën fillore dhe në vitin 1961 kryen arsimin shtatëvjeçar në shkollën “Kosova”, Tiranë.

Dëshira e babait ishte që të vazhdonte shkollën për agronom dhe kryesisht në Teknikumin Bujqësor të Golemit, Kavajë . Pas shumë përpjekjesh u bë e mundur regjistrimi në këtë teknikum, ku u mundesua edhe një burse e plotë. Studimet i përfundon në vitin 1965 ku dipllomohet Agronom i Mesëm , Dega Frutikulturë.

Më 1 shtator të vitin 1965 fillon punë si preparator pranë Institutit Bujqësor Kamëz, por që e ndërpret pas miratimit të fillimit të studimeve të larta pranë këtij Instituti me bursë të plotë, studime të cilat i përfundon në shkurt të vitit 1970.
Në korrik të vitit 1970 emërohet në rrethin e Matit si agronom pemtarie, në sektorin e qendrës të N.B. “Rinia”, punë të cilën e vazhdoi deri në fund të vitit 1971, më vonë transferohet në N.B. “Ylli i Kuq “, Kamëz, ku fillon punë si agronom pemtarie në sektorin e Tapizës. 

Sektori kishte një sipërfaqe prej 900 ha pemtore me material mbjellës të importuar nga Italia , përgjithësisht me mollë, dardhë, kumbulla, pjeshkë dhe një sipërfaqe të konsiderueshme me fiq. Po kështu ky sektor kishte edhe rreth 40 ha me ullishte të vjetra që realizonin një rendiment deri në 17- 20 kg/rrënjë. Gjithashtu sektori kishte një sipërfaqe tokë arë prej rreth 1000 ha e cila ishte në dispozicion të blegtorisë në sigurimin e bazës ushqimore. Ai dispononte një bazë mekanike që i përgjigjej detyrave ekonomike të sektorit.

Nga viti 1973 deri në fund të vitit 1975 kryen detyrën e agronomit të sektorit dhe pastaj emërohet përgjegjës i sektorit të Tapizës, detyrë të cilën e kryen deri në vitin 1978, pastaj kalon agronom i sektorit të Çerkezës , detyrë që e kryhen deri në fund të vitit 1981.

Në dhjetor të vitit 1981 e deri në vitin 1983 aktivizohet në aparatin e Kryeministrisë me grup pune. Në vitin 1984 rikthehet në N.B. Kamëz me detyrën e kryetarit të degës së prodhimit, ku punoi deri në vitin 1985.

Me vendim të Ministrit të Bujqësisë, në tetor të vitit 1985 emërohet Specialist në Institutin e Kërkimeve të Pemëve Frutore dhe Vreshtave.

Në muajin prill të vitit 1986 e deri në shtator të vitit 1988 , punon kryeagronom (dublant) në N.B e rrethit të Dibrës, dhe në tetor të vitit 1988 rikthehet në Institutin e Kërkimeve të Pemëve Frutore dhe Vreshta në sektorin e pemtarisë me detyrë kërkues shkencor, duke kryer një seri studimesh në grup si si anëtar i nomenklaturës së Këshillit të Ministrave, mbi rajonizimin e kulturave dru frutore, studimin e bonetimit të kulturave dru frutore dhe hardhisë, etj., që ishin projekte të Ministrisë së Bujqësisë, kryesisht në vlerësimin dhe përshkrimin e kultivarëve të pemëve frutore, apo edhe në projektet te Komitetit të Shkencës dhe Teknologjisë, për grumbullimin, vlerësimin, përshkrimin dhe mbrojtjen e burimeve gjenetike autoktone të pemëve frutore.

Në vitin 1991 deri në tetor të vitit 1995 komandohet drejtor i Institutit të Kërkimeve të Pemëve Frutore dhe Vreshta, duke vazhduar detyrat kërkimore shkencore me studime dhe projekte. Gjatë kësaj periudhe u krye studimi mbi ristrukturimin e institucioneve kërkimore shkencore në vartësi të Ministrisë së Bujqësisë mbi mundësinë e grupimit dhe reduktimit të institucioneve kërkimore shkencore. Në fund të vitit 1995 u vu në zbatim studimi dhe u realizua bashkimi i Institutit të Kërkimeve të Pemëve Frutore dhe Vreshtave me Institutin e Ullirit dhe Agrumeve me qendër në Vlorë duke u emërtuar Instituti i Ullirit dhe Agrumeve. 

Me bashkimin e Institutit të Kërkimeve të Pemëve Frutore dhe Vreshta me Institutin e Ullirit dhe Agrumeve, bërthama e Tiranës mbeti si bazë eksperimentale dhe iu bashkua departamentit të Hortikulturës dhe Mbrojtjes së Bimëve në Universitetin Bujqësor të Kamzës, Tiranë. 

Në vitin 1996 pranohet si pedagog i jashtëm ku jep lëndën e Vreshtarisë me studentët e Fakultetit të Agronomisë.

Më 25 qershor të vitit 1999 mbron doktoraturën me temën e disertacionit: “Eksplorimi i resurseve gjenetike autoktone të dardhës në disa treva të Shqipërisë , si dhe studimi agrobiologjik dhe pomologjik i saj në trevën e Tiranës” me vlerësimin “Shumë mirë”, duke marrë gradën shkencore “DOKTOR” në fushën e shkencave bujqësore.

Gjatë viteve 2000 - 2008 vazhdon punën ne eksplorimin e burimeve gjenetike në kuadër të projektit SIDNET, grumbullimi i materialit dhe shumzimi i tyre, duke bërë të mundur edhe ngritjen e koleksionit të burimeve gjenetike autoktone të specieve të mollës, dardhës, ftoit, kumbullës, qershisë, vishnjes, pjeshkës ,zerdelisë, bajames ,arrës dhe lajthisë.

Mbeshtetur në punën kërkimore të realizuar në vitin 2009, merr titullin Profesor i Asociuar.

Në vitin 2008 - 2011 me një grup pune u krye studimi i : “Studimi mbi gjendjen dhe perspektivën e zhvillimit të drurëve arrorë (arra, gështenja, lajthia, bajamja dhe shega në Shqipëri.”

Më 2 janar të vitit 2012 mbush moshën dhe del në pension. Me gjithë shkëputjen nga universiteti, vazhdon punën në evidentimin, vlerësimin dhe koleksionimin e burimeve gjenetike autoktone të mbështetur në kuadër të projektit të financuar nga FAO . 

Disa nga punimet kryesore të veprimtarinë shkencore të drejtuara na Ilir Çiçi mund të përmenden: Grumbullimi dhe studimi i resurseve gjenetike. (1992-1994); 

Grumbullimi, ruajtja, studimi dhe vlerësimi i resurseve gjenetike autoktone në pemët frutore dhe hardhi. (1995-1999); 

Gjurmimi, skedimi dhe vlerësimi i resurseve gjenetike të egra e të ngjajëshme me to në pemët frutore, hardhi, ulli e agrume. (2000-2003) si bashkëpunëtor; 

Krijimi, mirëmbajtja, studimi dhe vlerësimi i koleksionit rajonal të pemëve frutore, hardhisë dhe ullirit për Zonën Qendrore dhe Veri lindore të Shqipërisë. (2003- 2010); 

Përshpejtimi i futjes në prodhim të blloqeve të reja të mbjella me pemë frutore (dardhë) në rrethin e Beratit nëpërmjet zbatimit të një teknologjie të përparuar dhe bashkëkohore. (2001-2004); 

Zbatimi i një teknologjie bashkëkohore për sigurimin e prodhimeve të larta e cilësore në pemët frutore . (2005-2007); 

Përshpejtimi i futjes në prodhim i blloqeve të reja të mbjella me pemë frutore ( qershi ) në rrethin e Skraparit nëpërmjet zbatimit të një teknologjie të përparuar dhe bashkëkohore. (2001-2004)- bashkëautor; 

Krijimi i fondit të parashumëzimit të pemëve frutore, hardhisë, ullirit dhe agrumeve, bazë për prodhimin e fidanave të çertifikuar të pemtarisë. (2002- 2008) –bashkëpuntor; 

Identifikimi molekular me anën e profileve mikrosatelitore të kultivarëve të Vitis Vinifera L. në Shqipëri dhe studimi i lidhjeve gjenetike të tyre me kultivarët në Greqi. (2003-2005) – bashkëpuntor; 

Evidentimi dhe vlerësimi i resurseve gjenetike të egra në pemët frutore, hardhi dhe ullinj. (2003- 2005)- bashkëpuntor;

 Përcaktimi i nivelit optimal të ndërhyrjes me anë të rrallimit të frutave në pemtoret intensive me mollë. (2006 – 2007)- bashkëpuntor; 

Studimi: “ Vreshtaria në rrethin e Beratit , gjendja reale e përpunimit dhe marketimit të rrushit dhe tendencat e zhvillimit të saj në të ardhmen”.- bashkëpuntor; 

Studimi :“Gjendja aktuale e gështenjës në zonën Verilindore të Republikës së Shqipërisë si dhe tendencat e zhvillimit të saj në të ardhmen”- bashkëpuntor; 

Krijimi, mirëmbajtja dhe studimi i koleksionit rajonal të pemëve frutore, hardhisë dhe ullirit.- drejtues; Krijimi i fondit të parashumëzimit të pemëve frutore, hardhisë, ullirit dhe agrumeve, bazë për prodhimin e fidanave të çertifikuar të pemtarisë. (2002- 2008)- bashkëpuntor; 

Zbatimi i një teknologjie bashkëkohore për sigurimin e prodhimeve të larta e cilësore në pemët frutore . (2005-2007)- drejtues; 

Përcaktimi i nivelit optimal të ndërhyrjes me anë të rrallimit të frutave në pemtoret intensive me mollë. (2006 – 2007).

Botime të autorit: 

Kultivarët autoktonë të dardhës. (2003) - Monografi; 

Shërbimet agroteknike gjithëvjetore në pemët frutore. – Broshurë; 

“Dardha” - Broshurë; 

Resurset e egra në pemtari. (2005)- Monografi (Grup autorësh); 

Kultivarët autoktonë të hardhisë (2006)- Monografi (Grup autorësh) ; 

Boçet Mjedhra dhe manafera. (2008) -(Bashkë autor); Resurset gjenetike 2007.; 

Resurset vendore në pemët frutore, ulli dhe rrush.- (Grup autorësh); 

Bimët arrore dhe shega, potencialet ekonomike dhe natyrore në Shqipëri. 2011- (Grup autorësh); 

Pemtaria dhe vreshtaria në Shqipëri dhe Kosovë, 2017. - Botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe Kosovës.) - Grup autorësh)

Ilir Çiçi është edhe udhëheqës shumë temave me studentët e agronomisë si: Diploma për 30 studentë; 2 mikroteza dhe 4 diploma masteri.

Gjithashtu ai ka edhe shumë punime shkencore të botuara në Buletinin e Shkencave Bujqësore, si: Resurset gjenetike në pemët frutore, hardhi, ullinj e agrume. ; Studimi agrobiologjik e pomologjik i disa kultivarëve të dardhës; Studimi i resurseve gjenetike të egra në pemtari; Studimi krahasues mbi nënshartesat më të përshtatshme për kultivarët e rrushit Shesh i Bardhë dhe Shesh i Zi mbi afinitetin dhe përqindjen e prodhimit të fidanave.

Po kështu ai ka edhe disa Postera si : 

në Konferencën Ndërkombëtare për Resurset e Egra Bimore të Italisë.; 

Monitoring of fruit crops wild relatives in Albania.; 

Poster në Konferencën Ndërkombëtare për vlerësimin e kultivarëve autoktonë të Italisë; 

Monitoring of pear fruit re, lativs in Albania ; 

“Për një përmirësim të mëtejshëm të punës për ruajtjen e resurseve gjenetike bimore dhe ritjen e rolit të Institucioneve Shtetërore në këteëdrejtim.; 

Referat. Workshop i E.SH.F. Fidanave - Grup autorësh. 

“Gjendja dhe perspektiva e zhvillimit të pemtarisë në vendin tonë”- Referat Simpozium I.P.Vlorë.- Grup autorësh. 

“Fuqizimi i punës seleksionuese nëpërmjet shfrytëzimit më të mirë të burimeve gjenetike bimore autoktone . Referat Workshop IMO dhe FAO- Grup autorësh. 

Resurset gjenetike në pemët frutore autoktone , Referat Workshop ,Simpozium I. M. O. Shkodër. Studimi: “Vreshtaria në rrethin e Beratit , gjendja reale e përpunimit dhe marketimit të rrushit dhe tendencat e zhvillimit të saj në të ardhmen”. Referat në rrethin e Beratit në prezantimin e studimit (Grup autorësh).; 

Studimi :“Gjendja aktuale e gështenjës në zonën Verilindore të Republikës së Shqipërisë si dhe tendencat e zhvillimit të saj në të ardhmen”. Referat në rrethin e Tropojës në prezantimin e studimit (Grup autorësh).