nga: dr. Selman MËZIU
Firence, ItalI
Nuk janë kushte të përshtatshme për të bërë shkencë? Nuk ka kurrfarë investimi në këtë fushë? S’kemi ende në shqipëri një celulë sado të vogël shkencore për të udhëhequr këto ndërmarrje serioze? Duke i përtypur njërën pas tjetrës me mokrrën e mendeimeve pyetjet e mësiperme, pa u thelluar e analizuar të gjitha fijet e nervaturës do të përgjigjeshim: Jo, e pamundshme.
Në mbrëmjen e datës 26 tetor fillova të vështroi me vëmendje disa fotografi plotë profesionalizëm të një pylli të djegur pishe të zezë, te vendi i quajtur Guri Kopil në Zavalinë, Elbasan, të bëra nga inxhinier Preni Bardhi. Pamja ishte rrënqethëse, skeletet e pishave me gjithë degë më shumë se 15 metra lartësi, të djegura, të zituara, të zhuritura, të thara, të pa afta të kryejn funksione biologjike, me një shtresë barishtore, fieri, barërash e shkurrëzash, kishin pushtuar sipërfaqen e ish pyllit të dikurshëm.
Situata të tilla tani ma në gjithe sipërfaqet pyjore, ose më mirë ish pyjet madheshtore kolon gjelbërta të aheve, pishnajave, bredhave që nga maja e Zepës, Munella, Lura, Biza e Tiranës, Librazhdit, pishnajat e Korçës dhe të Kolonjës, në Krastën e Krujës e të Elbasanit, në malin e Tomorrit, në krahinën e Zagorisë, në siperfaqet me shkurrre të Vlorës, Sarandës, Tiranës, Fierit, Lezhës etj. janë të pranishme me shumë pak ndryshime biotope dhe biocenoza të ndryshme. Ku tanima nuk mund të shkruajm, kryejm eksperimente mbi rritjen vijuese e mesatare të grumbujve pyjor, apo mbi ndryshime fitosociologjike të ekosostemeve pyjore, tipologjinë e pyllit, etj. etj. sepse qindra e mijëra hektar pyje janë zhdukur plotësisht duke u kthyer në livadhe ose ku grryerjet kanë shkatërruar plotësisht shtresën biologjike, duke e kthyer atë në tokë skeletike, të varfër, të pa mundshme për të lindur e zhvilluar bimësia, me prerjet banditeske pa udhëheqje teknike ose me djegjet e përvitshme . ‘’Vendi (Shqipëria S.M) vlerësohet të ketë humbur 170 km2 pyje që nga viti 1990 me sipërfaqen e tij pyjore te v. 2015 në 7,715 km2, në rreth një çerek të sipërfaqes së vendit.,, (Banka botërore. Inxh. M. Metaj)
Këto situata tanima njihen nga shumë inxhinier pyjesh që janë të punësuar pranë Axhensive të Zonave të Mbrojtura, etj. si Fatmir Brazhd, Astri Çeka, Islam Laçaj, Eduard Rrodhe, Bedri Ormeni, Haki Balliu, Gjergj Dedaj, Abdulla Diku, Ilmi Gjana, Blerant Lushaj, Imer Mena, Shkelqim Mane, Joan Allamani, Vullnet Tafa, Bekim Qosja etj. të cilët e pasqyrojn punën e tyre duke na dhanun situata të ndryshme silvobiologjike të grumbujve, ekonomive pyjore, ose peisazheve shumë planshe e të shumë llojshme. Këto foto, të shumtën e herës të pashoqëruara me kurrfarë përshkrimi, stacional, silvikulturor apo dentrologjik, janë mangësi në interpretime teknike, shprehin mefshtësine ose paftësine për të zbuluar situatën bioekologjike, në një moment të caktuar, për një tip pylli të pasqyruar etj.
Lind një pyetje tjetër: Një inxhinier ose teknik pyjesh, a duhet të jetë një vëzhgues pasiv, shëtitës dëfryes apo një zhbirues i dukurive bioekologjike të ekosistemit pyjore, studiues i dinamikës të zhvillimit të pyllit? Në nivelin e zhvillimeve profesionale, shkencore e teknologjive të komunikimit, të pasqyrimit, të informacioneve shkencore, duhet që vetë keto inxhiniera ose grupe, të rizgjohen, të marrin guximin me inisiative edhe bashkëpunim, të hartojn metodika të thjeshta. Me objektiv kërkimesh në fushën e dentrometrisë, silvoteknikës, tipologjisë pyjore, vlerës treguese te bimëve barishtore, potencialit ushqyes të tokës pyjore, shkallës së grryerjeve pas zjarrve, ripërtritja pas tyre dhe përsëritjes e zjarreve, (Vitet 2007, 2012, 2017 zjarre të fuqishme) suksesionit bimor etj. etj.
Duke përdorur materialet të gjetura në kompiuterin, disiplinat e shkencave të studiuara në Fakultetin e Shkencave Pyjore e materiale të tjera të studiuesve të mëparshëm mund dhe duhet të fillojm nga puna duke ngritura siperfaqe prove eksperimentale të përhershme. Shënimi i sipërfaqeve prove 100 meter katrorshe ose më shume le t’a kryejm kufizimin, fundja edhe me tre gur siç shënoheshin kufijt e pronësive në nje kohë. Pastaj në një fletore të shenohet situata vegjetative, matjet biometrike etj. etj. Keto sipërfaqe ose blloqe eksperimentale, le t’i emërtojm me inxhinierat e teknikët e pyjeve, që kanë kontribute të shumta në atë zonë ose krahinë sipas dëshirës. Bie fjala ne ekonominë pyjore të Parkut Kombëtar Lurë ose ‘’Lura e I,, t’i shënojm këto me emrin e Inxhininer Ibrahim Doçi, ose të teknikut Murat Tollja etj., kështu mund të shënohen edhe blloku eksperimantal i sipërfaqeve provë për një eksperiment të caktuar.
Pse vallë të mos shfrytëzojm profesorët tanë të nderuar, duke u konsultuar e ngritur skeletet e metodikave e pastaj në punë e sipër duke i pasururuar me kshillimet e Prof. Vezir Muharremi, Prof. Thimaq Lako, Prof. Vath Tabaku, Prof. Arsen Proko e dhjetra e dhjetra të tjerë. E keto matje, vëzhgime fenologjike apo shkallë dëmtimesh nga prerjet, sëmundje fitopatologjike të diskutohen në mbledhjet që kryejn AZM në perudha të ndryshme të vitit.
Le të rikthehemi në situatën silvobiologjike të ngastrave te Guri Kopil në Zavalinë, Elbasan, po të kufizojm disa sipërfaqe provë, pesë, dhjetë me nga 100 metra katërore, të kryejm rilevimet floristike, numrimin e filizave, të shkurreve e drurëve të ndryshme e më pas sa herë që të shkojm të mos kënaqemi duke bërë fotografi peisazheve pyjore dhe vetes, por, të kryejm një seri matjesh, numrimesh, vlerësimesh e vezhgimesh të situatave biosilvike të sipërfaqeve provë. Këto eksperimente do të shtyjn kureshtjen tuaj dhe të të tjereve për të thelluar studimet e nxjerrun përfundime mbi dinamikën e zhvillimit biologjik të florës e faunës apo shkaqeve të erozionit ose rritjen dimamike te fililizave pas djegjes nga zjarri etj. etj. Duke ndjekur këto eksperimente krijohen mundësi e besimi tek investitorët e huaj për të zgjeruar, thelluar e modernizuar matjet në këto eksperimente dhe një kumt bazë per vazhdimësin e marrjes me shkencë dhe perfundime serioze në fushën e prodhimit dhe shtatore te bindshme për politikbërsit.
E vetmja mënyre për t’iu larguar punës rutinë, mënyrë që iu ushqen juve në levizjet fizike e në dëshirën për të rifreskuar njohuritë e marra në disiplinat shkencore pyjore si dhe për të lanun pas sipërfaqe të përhershme provë në lidhje me dinamikën e zhvillimit të gjallesave, të trashsisë së humuesit e asaj biologjike, dinamikave te rritjes se filizerise, imshtajës, trungishtes së re, të mesme në një grumbull pyjor apo për një lloji të caktuar të pyllzuar, të ripertritur, sipërfaqe të ricunguar etj.
Inxhinier e teknik pyjesh duke braktisur fjalën e huazuar (Monitorim) kushedi sa nga ku të marrë, duke punuar sejcili me matjet e vëzhgimet e thella për dinamiken e zhvillimit të bimësisë e gjallesave të sipëfaqeve të prera barbarisht, të djeguara, edhe në parqet kombëtare, kemi të drejt të shprehim besimin e plotë, në riorganizimin, në rigjallërimin e veprimtarisë tuaj inxhinierike e teknike në pylltari, të energjive të ngrira, duke besuar që ashtu si nata nuk mund të jetë e tillë pa yjet dhe hanën. Gjithashtu dita, pa diellin me lëvizjen e gjithëçkje mbi tokë, pra gjallesave, nuk mund të punojn e zhvillohet ekonomia pyjore pa punën tuaj shkencore të ditëve të sotme. Pra nevoitet një shtyse drejt shkencës, përparimit, riorganizmit më parë të armatës së pylltarëve e pastaj t’iu kërkojm llogari politikanëve dhe strukturave organizative e ligjëvënse. ( Fotot nga Ing. Preni Bardhi.)
Firence 31.10.2019 Dr. Selman Meziu
No comments:
Post a Comment